Alarm upaljen, problem i u izbornoj godini zaboravljen: Evo šta udišemo u Banjaluci

28.10.2024. | 20:00

U nedjelju, jedan sat nakon ponoći, vazduh u Banjaluci bio je “veoma nezdrav”. Tako kažu podaci stranice „World's Air Pollution” koja prati kvalitet vazduha, a na kojoj je u to doba indeks kvaliteta vazduha bio čak 202. Ovaj podatak se samo djelimično razlikuje od većine prikupljenih tokom proteklog vikenda, što na njihovoj mjernoj skali zapravo znači da svi građani mogu osjetiti posljedice po zdravlje, a naročito ugrožene grupe.

Da je vazduh skoro u kontinuitetu bio nezdrav u proteklih sedam dana potvrđuju i podaci sa drugih mjernih stanica.

Ako se tome doda činjenica da, zbog tople i sunčane jeseni, sezona grijanja nije pošteno ni počela, logično je pitanje šta nas tek čeka zimus. Koliko god bilo logično, kaže struka, čini se da je ono malo kome zanimljivo, jer ga nismo čuli ni na sjednicama gradske skupštine, ali ni u predizbornoj kampanji. S druge strane, zima, magla, grijanje i sve veći broj automobila u gradu, neminovno će dovesti do povećanja “otrova” u vazduhu, posebno tih PM čestica koje mogu biti vrlo opasne po zdravlje.

“Ako pogledamo izvještaje o kvalitetu vazduha u Banjaluci, tokom zimskih mjeseci možemo primjetiti da se najčešća prekoračenja dozvoljenih graničnih vrijednosti odnose na lebdeće čestice PM, čiji negativan uticaj na zdravlje ljudi zavisi od njihove veličine i sastava“, objašnjava za BL portal dr Dušica Pešević, profesor na banjalučkom Prirodno-matematičkom fakultetu.

Kako kaže, ove čestice nevidljive su golim okom, a s obzirom na veličinu dijele se u dvije kategorije. To su čestice PM 10, promjera manjeg od 10 mikrona i najčešće nastaju tokom sagorijevanja uglja i drveta, usljed mehaničkih procesa, kao što je erozija uz pomoć vjetra, mljevenje materijala, kretanje automobila i slično.

„PM2,5 su lebdeće čestice promjera manjeg od 2,5 mikrona. Obično se smatraju čak i opasnijim po ljudsko zdravlje zbog male veličine – trideseti dio prečnika dlake ljudske kose, jer mogu prodrijeti duboko u pluća i dalje u krvotok i izazvati niz zdravstvenih problema“, upozorava naša sagovornica.

I ona primjećuje da se, iako je oktobar mjesec, a zima po kalendaru još daleko, u Banjaluci već bilježe prekoračenja granične i tolerantne dnevne vrijednosti koncentracija ovih čestica.

„Naime, zbog niskih temperatura aktiviraju se gradska toplana i brojna individualna ložišta, a položaj grada u kotlini uslovlјava češću pojavu temperaturne inverzije i slabije provjetravanje. Samim tim i veće zadržavanje zagađujućih materija u vazduhu. Dodatni, veoma značajan izvor zagađenja vazduha je i saobraćaj“, kaže profesorka Pešević.

FOTO: ILUSTRACIJA

Grad Banjaluka je početkom ove godine ponovo na zvaničnoj internet stranici počeo da prikazuje podatke o stanju vazduha, ali, kako kažu u Centru za životnu sredinu, ti podaci moraju biti bolje prezentovani, kako bi svaki građanin mogao da vidi i da prepozna da li je pametno da bude napolju. I takvi kakvi su, potvrđuju da je i sada nivo PM2,5 u Boriku i samom centru Banjaluke uglavnom na nivou maksimalno dozvoljenih graničnih vrijednosti, a nerijetko i znatno veći.

„Tokom sezone grijanja, ovo je ponekad i tema broj jedan u gradu, jer u pojedinim danima se golim okom može vidjeti koliko je vazduh zagađen“, kaže u razgovoru za BL portal Dragan Ostić iz ovog Centra.

Doduše, i kad je “tema broj jedan”, to je najčešće među građanima, a ne u “zvaničnim krugovima”. S obzirom na stanje u gradu, to će se, vjeruju u Centru, uskoro morati mijenjati.

„Puno je razloga. Koristimo drvo, mazut i ugalj za ogrev, a i to što koristimo, koristimo neefikasno. Na primjer, gubici u toplifikacionoj mreži su veliki, jer je mreža napravljena prije skoro pedeset godina. Mnoge kuće ili nemaju kvalitetnu izolaziju, ili je nemaju uopšte. A grad raste, širi se na sve strane, postaje sve naseljeniji“, objašnjava Ostić.

FOTO: ARHIVA

Kako bi se zagađenju stalo na kraj, stručnjaci preporučuju prelazak na obnovljive izvore energije, odnosno da se umjesto uglja i ostalih čvrstih goriva počnu koristiti efikasnije tehnologije grijanja, poput peći visoke toplotne efikasnosti, kamina i peći na pelet i toplotnih pumpi. Sve to, kako kažu, može dovesti do značajnog smanjenja emisija ložišta na čvrsta goriva koja se koriste za grijanje domaćinstava.

„Fond za energetsku efikasnost i zaštitu životne sredine objavio je poziv i ove godine, a nedavno je izašla lista onih koji su dobili subvencije. Vidimo da postoji potražnja među građanima, vidimo da postoji potreba da se investira u energetsku efikasnost, stoga institucije treba da nastave da intenzivno iznalaze sredstva za rješavanje ovog problema, jer izloženost zagađenom vazduhu sa sobom povlači mnoge zdravstvene probleme“, navodi Ostić.

Srđan Banović, BL portal