Da li DNK dokaz ima rok trajanja i može li se uništiti VIDEO

09.04.2024. | 21:55

Profesor Oliver Stojković iz Instituta za sudsku medicinu rekao je za RTS da pouzdanost DNK dokaza zavisi od samog kvaliteta prikupljenog biološkog materijala. Veoma često izvršioci krivičnih djela pokušavaju da tragove uklone spaljivanjem predmeta na kojima se nalazi biološki materijal, a potom i zagađivanjem tragova – bakterijama i gljivicama, ističe Stojković.

U Borskom okrugu traje potraga za tijelom dvogodišnje Danke Ilić. Osumnjičeni za ubistvo i dalje ne otkrivaju gdje je tijelo.

Odgovarajući na pitanje koji se DNK materijal traži na terenu, Oliver Stojković iz Instituta za sudsku medicinu rekao je za RTS da je moguće da se traži biološki materijal, odnosno genetički materijal ljudskog porekla.

“U tom slučaju bi se tražio biološki materijal djevojčice na predmetima koji se dovode u vezu sa izvršenim krivičnim djelom ili na predmetima koji su u posjedu osumnjičenih lica da su to djelo izvršili”, rekao je profesor Stojković, gostujući u Beogradskoj hronici RTS-a.

Kao izvor genetičkog materijala može biti i bilo koji drugi biološki materijal koji nije ljudskog porekla.

Biljke izvor biološkog materijala

“Dakle, biljke su takođe dobar izvor biološkog materijala ukoliko je potrebno dokazivati da je, na primjer, lišće na odjeći zaista iz neke konkretne šume ili bakterijski materijal koji se takođe može zateći u blatu. Razne stvari mogu biti izvor biološkog materijala, ali u forenzici je to zaista najčešće biološki materijal ljudskog porekla”, objasnio je Stojković.

U ovakvim krivičnim djelima imajući u vidu da je ovo krvni delikt, očekuju se biološki tragovi, krvi, i mislim da je u tom pravcu nešto i govorio ministar policije prije nekoliko dana, dodaje Stojković.

Rok trajanja DNK materijala

Stojković napominje da biološki materijal, vremenom, pod dejstvom fizičkih, hemijskih i bioloških faktora – propada.

Prema njegovim riječima, može se oštetiti do mjere da takav biološki materijal više ne bude podoban za DNK analize.

Molekul DNK je dugačak, končasti molekul na koji mogu uticati razni faktori – biološki, hemijski ili fizički, kada se govori o temperaturi, to je u stvari fizički faktor.

Takođe navodi da se zbog kiše ili drugih hemikalija taj genetički materijal može se razrediti do mjere da on više nije podoban za genetičke analize.

To bi bili prirodni uslovi, odnosno faktori koji mogu da unište genetski materijal, odnosno DNK.

Čovjek, takođe, može da uništi materijal na iste načine – hemijskim, fizičkim i biološkim načinima – različitim snažnim oksidujućim sredstvima, kao što je na primjer varikina, koju koristimo u kupatilu, u domaćinstvu. Potom tu su fizički faktori kao što je temperatura.

“Veoma često izvršioci krivičnih djela pokušavaju da tragove uklone spaljivanjem predmeta na kojima se nalazi biološki materijal i potom zagađivanje tragova, na primjer, bakterijama i gljivicama“, ističe Stojković.

Čuvanje DNK materijala

Postoje u praksi slučajevi da su mnogi zločini riješeni decenijama nakon što su se desili, ukoliko je DNK materijal bio očuvan.

“U adekvatnim uslovima, ukoliko se biološki materijal čuva, bilo u sudskom depozitu, bilo u prirodnim uslovima, u suvim uslovima – na primjer, tijelo koje se nalazi u pustinjskim uslovima će desetinama hiljada godina sadržati i dalje biološki materijal u mjeri dovoljnoj za genetičke analize“, objašnjava.

Što se tiče krivičnih predmeta, predmeti se čuvaju dva puta duže nego što je maksimalna priprećena kazna.

“Ako je ovdje priprećena kazna 40 godina, 80 godina će biti čuvan i sve to vrijeme će zaista taj biološki materijal biti podoban za analizu jer se čuva na adekvatan način, a taj adekvatan način podrazumijeva izostanak svjetla i suve uslove”, napominje Stojković.

Koliko su pouzdani dokazi

Pouzdanost DNK dokaza zavisi od samog kvaliteta prikupljenog biološkog materijala. DNK dokazi nisu uvijek jednakog kvaliteta. Postoje veoma pouzdani DNK dokazi, kada se sa apsolutnom izvesnošću može neko lice povezati sa nekim biološkim tragom.

Postoje i drugi DNK dokazi koji nisu takvog kvaliteta, koji obezbjeđuju indiciju, ali ne je apsolutno sigurnost da se radi o biološkom materijalu neke osobe.

Obdukcije, toksikološke analize…

Stojković kaže da Institut za sudsku medicinu radi u skladu sa Zakonom o krivičnom postupku i u tom smislu najčešće sve njihove aktivnosti uključujući obdukcije, DNK analize, toksikološke analize zahtjeva tužilaštvo, ali i odbrana sa druge strane ima pravo na to.

Dodaje da i porodica preminulog može tražiti obdukciju ili DNK analizu, što znači da i privatna lica mogu tražiti analize.