Dobrog majstora ni za lijeka: Šta se događa sa zanatlijama u Srpskoj?

26.02.2022. | 07:45

Majstor u Republici Srpskoj u prosjeku ima 45 godina. Oni mlađi uglavnom su “pobjegli“ u inostranstvo, a najmlađih, koji tek treba da upišu zanat, sve je manje.

Tako kaže statistika Zanatsko preduzetničke komore Srpske, a tako kažu i majstori koji se čude što u vrijeme velike potražnje i solidnih zarada jedva mogu da nađu šegrte.

Vlasnik brzog kućnog servisa u Banjaluci, Dejan Višekruna, za BL portal priča da mu je upravo to najveći problem i da više ne pomaže ni dobra plata koju nudi.

,,Nema ljudi, odlaze. Nije mi problem platiti dobrog majstora, ali takvi obično rade za sebe ili su otišli. Ma dao bih mu 1.500 KM, ali ga ne mogu naći. Mlade imam želju da obučim, ali oni dođu nakratko, listaju po telefonu i obično na kraju saopšte da odlaze u inostranstvo, i to kao vozači”, priča nam Dejan.

Zbog svega toga, u nekim servisima u Banjaluci postoje čak i liste čekanja, ali Dejan zasad uspijeva da zahtjeve klijenata ispuni u što kraćem roku.

,,Našao sam način da radimo pretežno sitnije popravke, naravno možemo i veće. Ovako stignemo dovoljno da ispoštujemo povjerenje svih. To nam je mala prednost u odnosu na druge,” objašnjava Dejan i kaže da njegovi majstori  ne naplaćuju prvi izlazak na teren i utvrđivanje kvara.

Što se ostalih cijena tiče, satnica je, u prosjeku, od 20 do 35 KM, popravka slavina, tuš baterija i zamjena bojlera od 40 do 50 maraka. Najskuplja usluga  u servisu je ugradnja kalorimetra za grijanje, koja se cijeni od 470 do 520 KM.

I Dejan i njegov kolega iz Doboja, Dušan Pavlović, žale se da majstori kod nas baš i nisu cijenjeni. Dušan je baš zato otišao da u Austriji radi kao keramičar. Kaže da to nije bila klasična priča o odlasku trbuhom za kruhom.

,,Nisam otišao zbog bolje zarade, jer i ovdje se može lijepo zaraditi radeći ovaj posao. Prvenstveno sam otišao jer mi je dosadilo da se “natežem” sa ljudima za pare koje sam pošteno zaradio. Takođe, dosadilo mi je da me ucjenjuju sa tim da se učlanim u ovu ili onu stranku da bih mogao dobiti neki veći posao”, kaže Dušan.

A kad smo već kod zarada, priča ovaj majstor, one su svakako veće vani, ali je to samo jedna strana medalje.

,,Razlika je velika, ali i troškovi života su veliki.. Ako radiš u Austriji, a živiš ovdje, onda je super. Međutim, kada živiš tamo i plaćaš kiriju za stan, pa auto, osigiranje i sve ostale troškove, onda tamo nije baš toliko bolje nego ovdje. Doduše, tamo te pošteno i na vrijeme plate i uvijek znaš da će na kraju mjeseca plata leći na račun”, objašnjava Dušan.

Kad se sve to sabere, podaci Zanatsko preduzetnička komore i ne čude.

Prema njihovoj evidenciji, ako izuzmemo trgovce, ugostitelje, taksiste, prevoznike i druge uslužne djelatnosti, broj registrovanih majstora u Srpskoj je ispod hiljade.

Navode da se broj majstora smanjuje iz dva razloga – zbog odlazaka u inostranstvo i činjenice da zanatska zanimanja upisuje jako mali broj učenika.

Kriterijumi za upis na zanate smanjeni, ali učenika nema

Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske subvencioniše učenike deficitarnih zanimanja, ali ni to nije pomoglo da se broj učenika koji upisuju zanate poveća. Trenutno plaćaju po 100 KM mjesečno i troškove prevoza učenicima prvog razreda deficitarnih  zanimanja, ali to, očigledno, nije dovoljna motivacija.

,,U ovoj školskoj godini, u zanimanja trećeg stepena u koja spadaju i učenici zanatlije, upisalo se 1.923 đaka ili 20,53 odsto od ukupnog broja učenika”, navode iz Ministarstvu prosvjete i kulture za BL portal.

Dodaju da su listom deficitarnih zanimanja obuhvaćena 23 zanimanja u 33 škole, u 22 jedinice lokalne samouprave, ali i da u kontinuitetu uvode nova zanimanja i rade na usklađivanju upisnih politika u srednje škole sa potrebama privrede u opštinama i gradovima u Srpskoj.

I Grad Banjaluka dodjeljuje mjesečne  stipendije u iznosu od 150 KM za deficitarna zanimanja, među kojima su i zanatlije, kao i plaćenu praksu kod poslodavaca. Međutim, ni to nije pomoglo, pa su neka zanimanja bila na rubu gašenja u banjalučkoj Građevinskoj školi.

Željka Pavlović, BL portal