Kada je počela da se slavi srpska Nova godina i koji običaji se vezuju za taj praznik

13.01.2024. | 08:34

Pravoslavna Nova godina, poznata je i kao Julijanska Nova godina, praznik je koji se slavi 14. januara po gregorijanskom kalendaru.

Iako nije zvanična Nova godina, ona se slavi u balkanskim zemljama – Srbija, Crna Gora, Bosna i Hercegovina (Republika Srpska), Severna Makedonija i pravoslavni delovi Hrvatske. Takođe se slavi u Rusiji, Belorusiji, Ukrajini, Jermeniji, Moldaviji i Gruziji.

Zanimljivo je to da tradicija obilježavanja julijanske Nove godine postoji i u nekim njemačkim kantonima u Švajcarskoj (kao Alter Silvester), ali i u nekim dijelovima galske zajednice u Škotskoj (Edinburški Am Bothan).

Istorijat

Prema narodnim običajima, za srpsku Novu godinu Srbi su se okupljali i igrali narodne igre. Tokom osmanske vladavine bilo je zabranjeno proslavljanje i poštovanje srpskih tradicija. U početku novogodišnja skupljanja su bila tajna da Osmanlije ne bi doznale, ali kako je vrijeme prolazilo, iz straha, sve manje su se održavali, tako da je vremenom prestao ovaj običaj.

Prema pisanju „Politike“ iz 1939. godine, „kalendarska Nova godina“ je više slavljena u centru Beograda, a pravoslavna je bila „praznik malog čovjeka“ na periferiji, piše N1info.rs.

U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca gregorijanski „novi“ kalendar je zvanično prihvaćen Zakonom o izjednačavanju starog i novog kalendara od 10. januara 1919. godine objavljenom u prvom broju Službenih novina Kraljevstva SHS. Tim zakonom je predviđeno da u cijeloj državi 15. januara prestaje da važi „stari“ kalendar i počinje „novi“.

Srpska Nova godina ranije se više dočekivala u sopstvenom domu, gdje se pripremala svečana trpeza. Služila se vruća rakija, kuvano vino i krofne.

Javnu proslavu nove pravoslavne godine prva je organizovala beogradska „Kasina“, a sljedećih godina pridružile su se sve prestoničke kafane, lokali i bioskopi.

Na ovaj dan obilježava se i Obrezanje Isusa Hrista i Sveti Vasilije Veliki. Srbi praznik posvećen obrezanju Isusa Hrista nazivaju i Mali Božić, pa se u mnogim krajevima na ovaj dan ponavljaju neki obredi svojstveni praznovanju Hristovog rođenja.

U nekim krajevima se na taj dan spaljuju ostaci badnjaka. Kao što se za Božić mijesi pogača česnica, za mali Božić se mesi poseban obredni hljeb „vasilica“.

Takođe, vjeruje se da na ovaj dan u kuću treba unijeti neku novu stvar, kupljenu tog dana, kako bi kuća i ukućani tokom cele godine imali napretka.