“Kocka se životima svih nas”: Granica se pretvara u deponiju, ljudi ogorčeni

15.09.2020. | 10:56

Iako je, prema procjeni u najnovijoj analizi Agencije EU za ekologiju, najveći procenat smrtnosti od zagađenja u Evropi u BiH i iznosi 27 odsto, nema adekvatno reagovanja institucija BiH.

Više lokalnih zajednica u ozbiljnom je problemu zbog najava izgradnje odlagališta otpada u neposrednoj blizini granice, a u nekim zajednicama ljudi strahuju zbog već uvezenog otpada.

Osim problema Trgovske gore, lokacije na samoj granici BiH koju je Hrvatska odabrala za odlagalište radioaktivnog otpada, koji traje više od 20 godina, već nekoliko mjeseci aktuelan je problem tekstilnog otpada uvezenog iz Italije u više lokalnih zajednica, a najviše u Drvaru. Tek nedavno je objavljena vijest da je u bivšem pogonu Fabrike “Energoinvest” u sarajevskom naselju Stup radioaktivnim cezijumom 137 kontaminirano 4.000 metara kvadratnih iako je prijava o ovom primljena još u decembru prošle godine.

Ipak, zvanični zaključak je bio da stanovništvo nije ugroženo, “već su u opasnosti samo oni koji uđu u halu”.

Priča o izgradnji centralnog odlagališta u najjužnijoj hrvatskoj županiji (Dubrovačko-neretvanskoj) aktuelna je već desetak godina, a planirana lokacija je Trnovica, udaljena svega kilometar od granice sa BiH. Na sve ove probleme zajedničke institucije BiH su nikako ili nedovoljno reagovale.

Iz Udruženja “Grin tim” iz Novog Grada ističu da je odbrana sjeverozapadnog dijela Republike Srpske i BiH od namjera Hrvatske da odlaže radioaktivne i druge opasne otpade nadomak Une “zamrznuta” u Savjetu ministara jer imenovanje ekspertskog tima blokira ministar inostranih poslova u Savjetu Bisera Turković. Turkovićeva je to opravdala objašnjenjem da je za takvo reagovanje prerano, te da institucije imaju dovoljno eksperata za taj posao.

“Ova tema traje 20 godina, a sada nam kažu da je ‘rano za konkretne poteze’. Osim toga, govoriti da BiH u okviru insitucija ima zaposlene eksperte potrebnog kalibra je ništa drugo do uopšteno laskanje državnoj službi”, kaže za Srnu sekretar Udruženja “Grin tim” Mladen Trninić. On zagovara angažovanje sposobnih ljudi iz institucija, univerzitetskih profesora i lica iz nevladinog sektora, kao i stranih eksperata koji imaju iskustva u sličnim slučajevima.

“Ogorčeni smo što se neko kocka životima svih nas – ovo nije partija šaha gdje građani kao pioni mogu biti žrtvovani zarad ostvarivanja nekih drugih interesa. Nećemo to dozvoliti, tražićemo pravdu i na ulici ako treba”, upozorava Trninić. On napominje da su napravljeni pomaci kada je riječ o saradnji vladinog i nevladinog sektora.

“Evidentno je da se stvari pomjeraju ka boljem. Zeleni klub parlamenta BiH proaktivno djeluje, sa Ministarstvom za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo Republike Srpske pokrenuli smo zajedničku inicijativu, a imamo i korektne signale od Ministarstva za spoljnu trgovinu i ekonomske odnose BiH.

Međutim, to nije dovoljno da se odbrani Trgovska gora. Da ironija bude veća, u vrijeme dok se mi borimo da sačuvamo Unu, Hrvatska regionalnu deponiju Dubrovačko-neretvanske županije locira na kilometar od granice sa BiH”, ističe Trninić. On upozorava da se “granice pretvaraju u deponije”, te da, očigledno, sve to nije dovoljno, pa je tu i slučaj iz Drvara.

Načelnik opštine Drvar Dušica Runić navodi za Srnu da je afera u vezi sa tekstilnim otpadom iz Italije, koji je dovezen u ovu opštinu, pokazala administrativne nedostatke i nespremnost države da pomogne jedinicama lokalne samouprave i zaštiti ih.

Ona ističe da su lokalne zajednice u kojima je deponovan otpad žrtve viših nivoa vlasti, neusklađenosti zakonskih propisa i procedura između kantona i Federacije BiH. Tekstilni otpad mjesecima stoji deponovan u opštinama Grahovo, Bihać, Busovača i Sarajevo. Runićeva kaže da je Opštinsko vijeće o tome obavijestilo kantonalna, federalna i državna tužilaštva, Ministarstvo unutrašnjih poslova Livanjskog kantona, te Agenciju za istrage i zaštitu BiH.

“Jedino pozitivno u ovoj priči je brzo reagovanje kantonalne i federalne inspekcije na terenu i postupak ministarke Edite Đapo, koja je po obavljenom inspekcijskom nalazu donijela zaključak kojim su ukinute ranije dozvole izdate za uvoz još 6.000 tona otpada iz Italije, čime je spriječena veća katastrofa”, napominje Runićeva.

“Opština Drvar i njeni građani iz dana u dan trpe sve veću štetu i zdravstvenu i materijalnu. Sporni tekstili otpad je nepravilno uskladišten, kisne i isparava. Uskladišten je u prostor u kojem nije nije sprovedeno katastarsko pravo vlasništva, bez potpisanog ugovora o zakupu, bez prijavljenih poreskih obaveza, bez dozvole”, kaže ona.

Runićeva podsjeća da mjesecima traje borba ove lokalne zajednice, te da za ovaj problem, na osnovu dokumentacije i prikupljenih informacija, postoji “dosije”. Nakon svega ovoga ostaje pitanje – zašto institucijama nije problem odlaganje opasnog otpada na granici BiH i na njenoj teritoriji, mada su zbog toga građani ugroženi? A, tu je i dilema – ostaje li građanima ovih lokalnih zajednica da pravdu traže protivljenjima i saopštenjima ili na protestima?