Prvo kulturno dobro iz BiH: “Zmijanjski vez” već deset godina na Uneskovoj listi

26.11.2024. | 13:50

“Zmijanjski vez” je na današnji dan prije 10 godina uvršten na reprezentativnu Uneskovu listu nematerijalnog kulturnog nasljeđa i tako postao svjetsko dobro.

“Zmijanjski vez” predstavlja posebnu tehniku koju su praktikovale žene na Zmijanju, visoravni pored Banjaluke.

Koristi se za ukrašavanje ženske odjeće i predmeta u domaćinstvima, uključujući vjenčanice, marame, haljine i posteljinu. Plave niti na bijelom platnu osnova su “Zmijanjskog veza”.

Materijal na kojem je prikazano umijeće izrade “Zmijanjskog veza” doživljavao je transformaciju, ali je vez i dalje zadržavao autentične specifičnosti. Prvo se vezlo na konopljinom i lanenom platnu, zatim na pamučnom, a danas i na savremenim industrijskim tkaninama, navedeno je na stranici posvećenoj “Zmijanjskom vezu”.

Iglom se prave krstići koji se spajaju u razne geometrijske oblike, a bogatstvo šara i oblika, od krsta, jabuke i grane, cvjetova i drugih oblika predstavljaju riznicu izraza i značenja kao što su sreća u porodici, dobro zdravlje, zdravo potomstvo.

Najčešći ornamenti koji preovladavaju u “Zmijanjskom vezu” su stilizovani biljni oblici pravilne i simetrične geometrijske osnove.

Motiv kola u obliku romba najčešće se uočava u “Zmijanjskom vezu”. Simbolika ornamenta, koji se kod srpskog naroda naziva kolo, jeste slika života i svijeta kao vječnog kretanja, uslovljenog usaglašenim kosmičkim ritmom suprotnosti.

“Vez sadrži snažnu simboliku koja se prenosi generacijama, te promoviše kreativnost, društvenu jednakost i raznolikost”, navedeno je na sajtu.

“Zmijanjski vez”, kao prvo kulturno dobro iz BiH, zvanično je upisan 26. novembra 2014. godine na Unesko Reprezentativnu listu nematerijalne kulturne baštine čovječanstva.