SPC sutra slavi Srđevdan! Vjeruje se da na ovaj dan jednu stvar nikako ne smijete da radite

19.10.2023. | 21:26

Srpska pravoslavna crkva (SPC) obilježiće sutra praznik Srđevdan, posvećen Svetim mučenicima Sergiju i Vakhu.

Sergije i Vakh bili su rimski dostojanstvenici na dvoru cara Maksimilijana, a zbog pripadnosti hrišćanskoj vjeri i odbijanja da se poklone rimskim bogovima posječeni su u Siriji, gdje je njihov kult uspostavljen i odakle se raširio po Istoku.

Sveti Sergije naročito je bio poštovan u gradu Rosafu, gdje je pogubljen. Taj grad je jedno vrijeme nosio ime Sergiopolis i u šestom vijeku bio veliko hodočasničko mjesto cijelog Istoka.

Pod carem Justinijanom (527-565) kult Svetih Sergija i Vakha raširio se na Zapad, naročito na prostoru između Drača i današnjeg Dubrovnika, gdje je, prema sačuvanim podacima, postojalo više od 15 crkava posvećenih ovim svecima.

Odatle se slavljenje Srđevdana širilo u unutrašnjost, tako da je ova slava u srednjovjekovnoj Zeti bila jedna od značajnijih. O tome svjedoči i crkva Svetih Sergija i Vakha na Bojani, koja je bila mjesto gdje su sahranjivani vladari dinastije Vojislavljević u 11. i 12. vijeku.

Nakon obnove krajem 13. vijeka, od srpske kraljice Jelene Anžujske i njenih sinova Dragutina i Milutina, ta crkva je mogla da primi 3.000 vjernika.

Prema predanju, prilikom prenošenja moštiju Svetog Save iz Trnova, u Mileševu su prenesene i mošti Svetih Sergija i Vakha, gdje je od ranije postojao kult ovih svetitelja, o čemu svjedoče i njihove freske iz najranijeg perioda freskopisa u Mileševi.

Kao zanatlijsku slavu, Srđevdan slave obućari i opančari, a srpski narod smatra da je taj dan granica između jeseni i zime.

Narodna vjerovanja

Za ovaj dan, kao i za veliki broj svetaca, vezuju se brojna vjerovanja.

Zemljoradnici (ratari) naročito paze da na Srđevdan ne izlaze sa volovima u polja, jer na taj dan ne valja orati. Danas je sve manje ljudi koji se bave poljoprivredom u toj mjeri da čitav dan provode na polju, ali se to može odnositi i na one koji se rekreativno bave uzgajanjem pojedinih biljaka, ili rade u dvorištu. Zato, ukoliko imate baštu ili gajite biljke, sutra nemojte da se bavite time, odmorite.

Takođe, ovaj praznik je u crkvenom kalendaru obilježen crnim, masnim slovima, pa ne bi trebalo raditi kućne poslove. U našem narodu se vjeruje da će na taj dan biti izliječeni svi koji boluju od srdobolje (dizenterije) i bolesti kostiju. Takođe se smatra da je Srđevdan prirodna granica između jeseni i zime, kao i dana taj dan i divlje zvjeri bivaju pitome i krotke.

Običaji na taj dan

Stari je običaj da se na taj dan za ukrašavanje koriste palmine grančice. Na drugim prostorima Bliskog istoka, usljed vijekovne dominacije islama, njihov kult je zamro kako je nestajalo hrišćanskog stanovništva, pa je većina nekadašnjih crkava pretvorena u džamije. Prevlast druge religije nije izbrisala prastare narodne običaje, pa Sv. Sergija pustinjski nomadi i danas smatraju svojim zaštitnikom.

Usljed ubrzanih i čestih migracija stanovništva u 19. i 20. vijeku današnje stanovništvo sa Srđevdanom kao svojom krsnom slavom razbacano je širom prostora Balkana, i u većini slučajeva to su pojedinačne porodice, koje su se tokom vremena odvojile od svojih rodova, piše Princip.

Rijetki su primjeri da na manjem geografskom prostoru bude veći broj porodica koje slave Srđevdan. Dosadašnja istraživanja pokazala su kao izuzetak selo Gorobilje kod Požege u Srbiji, koje još od 18. vijeka ima više porodica sa tom krsnom slavom.