“Vaskrse” ili “voskrese”? Evo kako se pravilno čestita Vaskrs

23.04.2022. | 21:09

U susret najvećem pravoslavnom prazniku, pokušaćemo da razbijemo nedoumice oko toga kako je pravilno čestitati Uskrs odnosno Vaskrs.

Pozdrav koji pravoslavni hrišćani upućuju jedni drugima povodom ovog praznika trebalo bi da glasi: Hristos vaskrse ili Hristos voskrese, a ne bi trebalo koristiti Hristos vaskrese, Hristos voskrse ili Hristos vaskrs i slično.

Oblici Vaskrs, Vaskrsenije, vaskrsnuti, vaskrse (u značenju uskrsnu) pripadaju starom srpskom crkvenom i književnom jeziku, koji se do sredine XVIII vijeka upotrebljavao u srpskoj sredini, odnosno u svim krajevima pod upravom Srpske pravoslavne crkve.

To je tzv. srpskoslovenski jezik – srpska redakcija staroslovenskog jezika (jezika prevoda bogoslužbenih knjiga sa grčkog na jezik solunskih Slovena, sredinom IX vijeka). Srpska redakcija staroslovenskog jezika (izgovor staroslovenskog u duhu srpskog jezika, tj. na srpski način) nastala je u vrijeme kada su Srbi u svojoj sredini primili slovenačko bogosluženje i slovenačku pismenost (tokom X, a najkasnije do prvih decenija XI vijeka). Od tada pa do prvih decenija XV vijeka Srbi su pomenute riječi izgovarali sa poluglasnikom iza početnog “V”, a od XV vijeka pa nadalje izgovaraju ih sa “A”, pišu “Novosti”.

Srpskoslovenski jezik kao zvanični crkveni jezik Srbi su sredinom XVIII vijeka zamijenili ruskim crkvenim jezikom (tzv. ruskoslovenskim). Od sredine XVIII vijeka do danas ruskoslovenski jezik se upotrebljava u Srpskoj pravoslavnoj crkvi kao zvaničan crkveni jezik. U tom crkvenom jeziku riječi o kojima govorimo izgovaraju se na ruski način (sa “O” u prvom slogu):

Voskresenije, voskresnuti, voskrese.

Srbi nisu zaboravili ni svoj stari naziv za ovaj praznik, pa se danas može čuti i Vaskrs(enije), vaskrsnuti, pored Voskresenije, voskresnuti i sl.

Riječ Uskrs pripada srpskom narodnom jeziku, u kojem je u veoma davno vrijeme početno “U” dobijeno od starog početnog “V” (iza koga je slijedio tvrdi poluglas). Tako danas imamo Uskrs (srpsko narodno), Vaskrs (staro srpsko književno i crkveno) i Voskresenije (današnje srpsko crkveno).

U pozdravu se nije uobičajio narodni izgovor Hristos uskrsnu. Sačuvano je staro srpsko crkveno (srpskoslovensko) Hristos vaskrse i današnje crkveno (ruskoslovensko) Hristos voskrese.

Ostali oblici koji se čuju, a koje smo pominjali (Hristos voskrse/vaskrese/vaskrs) ne pripadaju ni starom ni današnjem srpskom crkvenom jeziku.