Vjernici slave Svetog Sevastijana: Mnogi misle da je ovaj praznik katolički, a zapravo sjedinjuje istok i zapad

31.12.2024. | 07:29

Srpska pravoslavna crkva danas slavi Svetog Sevastijana, koji je bio tajni hrišćanin i kapetan Pretorijanske garde za vrijeme cara Dioklecijana.

Crkveno predanje kaže da je mnoge vjernike spasao od progona, i da je mnoge Rimljane pokrstio, ali da je na kraju otkriven. Tada je vezan za stub i strijeljan dok nije bio prekriven strijelama “kao morski jež”.

Sveti Sevastijan je rođen u 3. vijeku. Pravoslavna tradicija uči da je na svijet došao u Italiji, dok rimokatolici misle da se to dogodilo u rimskoj provinciji Narbonska Galija (današnja južna Francuska), mada se svi slažu da se obrazovao u Milanu. Nije toliko važno gdje se rodio, bitan je njegov život.

283. godine, Sevastijan je stupio u službu imperatora Karinusa, po predanju da bi spasavao hrišćane i da bi, možda, špijunirao. Već smo pričali o tome da je progon sljedbenika Isusa Hrista u prva tri vijeka naše religije prilično preuveličan od strane Crkve, tako da i jedno i drugo uzmite sa rezervom. Da, progona je bilo, ali ne u tolikom obimu i ne konstantno: rimski se imperatori nisu budili uz pomisao kako će tog dana ubijati hrišćane.

Elem, zbog svoje hrabrosti, učenosti i poštenja brzo je napredovao. Pravoslavno predanje kaže da je postao načelnik dvorske straže za vrijeme Dioklecijana koji, kao i njegov prethodnik, nije znao da je ovaj hrišćanin.

Rimokatoličko predanje je detaljnije, i stoga korisnije: nije postao načelnik već jedan od kapetana, a dvorska straža je zapravo – Pretorijanska garda.

Postoji jedna priča koja se tiče njegovih “vannastavnih” aktivnosti, odnosno spasavanja vjernika. Naime, Marko i Markelin su bili dva brata blizanca iz istaknute porodice, i bili su đakoni. Obojica su bila oženjena i u Rimu su živjeli sa svojim suprugama i djecom. Međutim, odbili su da prinesu žrtve rimskim bogovima, pa su bili uhapšeni.

U tamnici su ih posjetili roditelji Trankvilin i Marcija, koji su pokušali da ih ubijede da odbace vjeru u Hrista, ali je umjesto toga Sevastijan njih dvoje ubijedio da je prihvate nakon što je iscijelio Trankvilina. Potom je ubijedio i budućeg Svetog Tivurtija, sina mjesnog prefekta Hromatija kojeg je izliječio.

Nikostrat, još jedan službenik, i njegova žena Zoja su preobraćeni u hrišćanstvo. Predanje kaže da je ova potonja šest godina bila nijema, ali da je progovorila čim se pokrstila.

Nikostrat je potom doveo preostalih 16 zatvorenika, koji su izvršili konverziju, da bi ih onda pustio na slobodu, dao ostavku i otišao na imanje u Kampanju. Svi će kasnije “postradati za vjeru”, da se poslužimo crkvenom frazeologijom.

Uglavnom, Sevastijan je konačno 286. godine otkriven kao hrišćanin, a Dioklecijan ga je momentalno optužio za izdaju. Ovaj mu je na to rekao: “Ja se svagda molim Hristu mome za zdravlje tvoje i za mir carstva Rimskog”. Vezan je za kolac, a mavritanijski strijelci su ga gađali strijelama. Naposlijetku je toliko bio prekriven strijelama da je izgledao “kao morski jež”, kaže crkveno predanje.

Sada slijedi trenutak u priči sa kojim će ateisti imati ozbiljan problem, budući da se sve do sada moglo relativno lako opisati kao stvarna istorija (uz nekoliko čuda koje će prihvatiti samo vjernici).

Naime, strijele, kojima je bio u potpunosti prekriven, nisu ubile Sevastijana.

predanje kaže da se on, kada su svi mislili da je mrtav, “javio živ i zdrav”, a da su ga potom “mnogobošci motkama ubili”. Međutim, nedostaju detalji, i sve je mnogo neodređeno. Kako to misle, javio se živ i zdrav? Kome se javio? Gdje? Tamo gdje su ga ubili? Da li sve odigravalo tu na licu mjesta, odmah, ili postoji neki vremenski razmak?

Rimokatolička crkva je bitno detaljnija. Po njima, njegovi dželati su ga ostavili vezanog za kolac i otišli, misleći da je mrtav, a na lice mjesta je potom došla Irena Rimska, udovica Svetog Kastula (obje grane hrišćanstva se slažu da je i on bio carski velikodostojnik koji je ubijen zbog pripadništva hrišćanskoj vjeri), koja je otkrila da je i dalje živ. Odvela ga je svojoj kući i njegovala ga je.

Sevastijan je, nakon što se čudesno oporavio, stao na neko stepenište u Rimu kuda je prolazila carska povorka i pred svima verbalno napao Dioklecijana zbog svireposti prema hrišćanima.

Dioklecijan je bio šokiran: prvo, neko se drznuo da ga javno kritikuje, a drugo, to radi osoba koja bi trebalo da je mrtva. Nakon što se pribrao, naredio je da ga utuku motkama i da mu tijelo bace u kanalizaciju.

Pobožna žena Lukina, kojoj se javio u snu, sklonila ga je iz ljudskog izmeta i pokopala u katakombama na ulazu u Kalistovo groblje, gdje danas u Rimu možete vidjeti baziliku Svetog Sevastijana u kojoj se nalaze i njegove mošti, mada se mozak od 934. godine nalazi u Ebersbergu u Njemačkoj (neka vas to ne čudi, dijeljenje moštiju nije ništa neobično u hrišćanstvu; recimo, u srpskom pravoslavnom Cetinjskom manastiru se čuva samo ruka Svetog Jovana Krstitelja).

Najranija poznata umjetnička predstava Svetog Sevastijana datira iz 6. vijeka, i nalazi se u crkvi Sant-Apolinare Nuovo u Raveni, iz perioda kada ju je car Justinijan obnovio i od arijanske bogomolje popravovjerio.

Sveti mučenik Sevastijan se smatra zaštitnikom onih koji su zaraženi kugom, ratnih invalida, kamenorezaca, strijelaca, lovaca, baštovana, vatrogasaca, policajaca i vojnika.

Njega su, kao i Svetog Đorđa, često upravo vojnici uzimali za zaštitnika; njegov kult je i kod pravoslavaca i kod rimokatolika kulminirao u 14-15. vijeku. Strijelci i strijele počinju da se na ikonama i freskama pojavljuju oko 1.000. godine i od tada su neizostavne u svim prikazima ovog sveca, i mnogo češće nego pravi momenat njegove smrti – batinjanje.

Što se tiče gradova, zaštitnik je Rio de Žaneira i Palma de Majorke, a sa Svetim Đorđem i grada Korme na Malti, te italijanskog grada Kazarete. Ime krimskog grada Sevastopolja je istog etimološkog porijekla kao i ime Sevastijana. Naime, i jedno i drugo dolazi od grčke riječi “sevastos” što znači “prečasni, dostojan poštovanja, veličanstveni”; Rimljani su ovu riječ preuzeli od Grka.

Pravoslavci ga slave 18. decembra po julijanskom kalendaru, što je 31. decembar po gregorijanskom. Rimokatolici ga obilježavaju 20. januara.

Zabluda o tome da je on rimokatolički svetac proizlazi ne samo zbog naše opšte neobaviještenosti o sopstvenoj vjeri i tradiciji, već i iz činjenice da ime Sevastijan nije nikada bilo pretjerano popularno među Srbima, piše Telegraf.

Zbog svega toga za ime i sveca zna vrlo malo ljudi; neprestano smo u susretu sa “Sebastijanom” (recimo Švajnštajgerom) kao zapadnom formom tog imena, dok se “naša” (a zapravo ne naša, nego grčka), “Sevastijan”, skoro nikada ne sreće. A nikome ne pada na pamet da djetetu da ime Sebastijan jer to zvuči “previše rimokatolički”.