Vremenske prilike sve nestabilnije: Prijete li nam ponovo superćelijske oluje?

23.05.2024. | 10:53

Vremenske nepogode tutnje Srbijom, u utorak je zbog njih jedan život izgubljen u Somboru, a u Novom Pazaru je proglašena vanredna situacija. Prošle godine smo se svi upoznali sa superćelijskom olujom, od kojih se i sada strahuje, a direktor Republičkog hidrometeorološkog zavoda (RHMZ) prof. dr Jugoslav Nikolić kaže da globalni porast temperature svakako može doprinijeti porastu ovakvih oluja.

On objašnjava da su se superćelijske oluje u Srbiji javljale i ranije, da se nismo prvi put prošle godine susreli sa njima. Kaže da su samo one sposobne da produkuju krupan grad prečnika većeg od 5 centimetara, ali i tornado, koji se ne javlja pri drugim tipovima grmljavinskih oblaka.

Kako nastaje superćelijska oluja

Uspješno može da se prognozira najranije 3 do 5 dana unapred koji region će pogoditi, a upozorenje za konkretnu lokaciju izdaje se tek nekoliko časova unaprijed.

Prema riječima prof. dr Nikolića, za nastanak superćelijskih oluja neophodno je podizanje vlažnog, toplog i nestabilnog vazduha u atmosferskoj sredini u kojoj postoji izraženo vertikalno smicanje vjetra, koje možemo posmatrati po pravcu i intenzitetu.

“Najvažniji je profil vjetra od Zemljine površine do šest kilometara visine. Gdje god da se na svijetu prethodno navedeni uslovi ispune, može nastati superćelijska nepogoda. Ovakvih oluja je u našem podneblju bilo i ranije, ali određeni trendovi klimatskih elemenata mogu usloviti da se njihov broj poveća. Kao ilustraciju navešću ekstremnu oluju sa intenzivnim superćelijskim procesom, koja je zahvatila pojedine dijelove Srbije 25. jula 1987. godine, kada je oblak od sjevernog dijela Slovenije i južne Austrije, preko južnih dijelova Mađarske i sjevernih dijelova Hrvatske, gotovo dijagonalno prešao Vojvodinu i nastavio kroz Rumuniju. Sve vrijeme je davao jak grad i orkanske udare vjetra”, kaže prof. dr Jugoslav Nikolić.

Dužina trase premiještanja oblaka bila je tada više od 1.000 kilometara, širina oko 30 kilometara, a evidentirana šteta od grada samo u Vojvodini iznosila je 11 odsto bruto nacionalnog dohotka sjeverne pokrajine.

“Еkstremna je bila i 2014. godina kada je osim drastičnih padavina, koje su izazvale poplave u maju, cijelo proljeće i ljeto obilježio suficit padavina. Dvije godine kasnije, u junu 2016, superćelijska nepogoda, koja se razvila nad Beogradom, izazvala je krupan grad i tornado u Pančevu, a zatim se preko Banata, Rumunije i Ukrajine premiještala sve do Rusije, gdje je oblak konačno oslabio. Proljeće i ljeto 2023., takođe će ostati zapamćeni na listi godina sa velikim brojem vremenskih nepogoda, naročito na sjeveru Italije, u zapadnim i centralnim dijelovima Balkana, kao i u oblasti Alpa”, navodi direktor RHMZ.

Kad najranije može da se prognozira superćelijska oluja

Prema riječima prof. Nikolića, od jednoćelijskih i višećelijskih grmljavinskih oluja, superćelijske se razlikuju prije svega po rotirajućoj uzlaznoj struji vazduha, koja se javlja jedino u atmosferskim sredinama sa jakim, izraženim vertikalnim smicanjem vjetra.

“Rotirajuća uzlazna struja omogućava dug životni vijek ovim olujama. Jedino su one sposobne da produkuju krupan grad prečnika većeg od 5 centimetara, ali i tornado, koji se ne javlja pri drugim tipovima grmljavinskih oblaka. U kojoj mjeri će u predstojećoj sezoni biti superćelijskih oluja, teško je unaprijed procijeniti, zbog kompleksnosti atmosferskih uslova koji su neophodni za njihov nastanak. Globalni porast temperature svakako može doprineti porastu ovakvih oluja, ali od jedne do druge sezone njihov broj varira. Uspješno se može prognozirati najranije 3 do 5 dana unaprijed, ako govorimo o prognozi i upozorenju po regionima. Za konkretne lokacije upozorenja izdaju se uz pomoć radarskih i satelitskih osmatranja nekoliko časova unaprijed”, kaže direktor RHMZ prof. dr Jugoslav Nikolić .

Grmljavinske nepogode u skladu sa kalendarom

Srbijom ovih dana para grmljavinski sistem. Prof. Nikolić kaže da su ove godine grmljavinske nepogode, počele da se javljaju u skladu sa kalendarom.

“Kao rijetka pojava, grmljavine se mogu osmotriti i zimi, ali proljeće i ljeto su ipak godišnja doba kada su atmosferski uslovi, u smislu temperature, vlage i nestabilnosti, najpovoljniji i najoptimalniji za njihov nastanak i za njihovu čestu pojavu”, kaže on.

Kaže da je RHMZ, prema usvojenom Zaključku Vlade RS, izvršio sve pripremne radnje u skladu sa Zakonom o odbrani od grada, i da je obezbijeđeno 24012 protivgradnih raketa.

“U 2024. godini odbrana će se sprovoditi na 7.758.900 hektara, od čega je poljoprivredno zemljište 5.108.177 hektara. Trenutno je ukupno obezbijeđeno 24.012 protivgradnih raketa, što je optimalna snabdjevenost lansirnih stanica sa raketama. Cilj odbrane je da se rizik od grada umanji, jer je grad elementarna nepogoda koja se nikakvim sredstvima nigde u svijetu ne može spriječiti. Mi činimo sve što je moguće da se štete umanje u skladu sa strukom, pošto apsolutne zaštite nema. Еfikasnost zaštite u svetu se kreće od 35 do 60 odsto, a kod nas u Srbiji ona prevazilazi 70 odsto”, kaže direktor RHMZ prof. dr Jugoslav Nikolić.

(Mondo)