Ušteda novca i vremena: Zašto u Srpskoj još nije zaživio elektronski potpis

29.04.2023. | 07:42

Dok su papiri u administrativnim i privrednim poslovima u državama Evropske unije prošlost, u Republici Srpskoj i BiH situacija je suprotna, jer proces digitalizacije ide sporo. Tako su domaće institucije i privrednici još bez efikasnog i uređenog sistema digitalnog potpisa, iako većina upozorava da bez toga konstantno gube na vremenu i novcu, a ugrožavaju i svoje poslovanje sa partnerima iz zapadnih zemalja.

„Mi zaista moramo da sprovedemo digitalizaciju, uvedemo digitalne alate i aktivnosti koji su na zapadu postali realnost. Između ostalog, što prije moramo uvesti sistem digitalnog potpisa, koji bi značio zamjenu papira, pečata i potpisa“, kaže u razgovoru za BL portal Aleksandar Ljuboja, generalni sekretar Područne privredne komore Banjaluka.

Uspješno uvođenje i primjenu digitalnog potpisa, kako navodi Ljuboja, od zemalja Evropske unije preuzela je i Srbija. Takođe dodaje da je Privredna komora Republike Srpske imala želju da kao Privredna komora Srbije bude jedan od izdavača elektronskih potpisa.

„I tamo je napravljen određeni progres, pojednostavljeno je poslovanje, smanjeni su troškovi, manji je gubitak vremena, manji je broj falsifikovanja. U tom procesu Srbija je napredovala u periodu prije virusa korona“, tvrdi naš sagovornik.

Ipak, pokušaja da se ovakav sistem uspostavi u Republici Srpskoj je bilo. Tako je Ministarstvo za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo Republike Srpske nosilac projekta kojim su napravljeni početni koraci u kreiranju digitalnog potpisa.

„Mi smo tu pokušali da na neki način, sa dosta kašnjenja, uspostavimo određene sisteme koji jednostavno ne funkcionišu. Ministarstvo je uspjelo da nabavi softvere, definiše određene nosioce, one koji mogu da sertifikuju elektronski potpis, ali to nije zaživjelo“, tvrdi Ljuboja, koji smatra da se institucije u Srpskoj jednostavno nisu dobro pipremile za ovo, kao i da se krenulo pogrešnim putem.

Ljuboja dodaje da bez obzira na “početničke” greške, stvari još mogu da se poprave.

„Prvo nam je potrebna promjena zakonske regulative, kojom će se jasno odrediti način na koji sistem funkcioniše. Zatim je potrebno davanje određenih rokova do kojih se sve odluke moraju sprovesti. Nakon toga, moraju se pronaći partneri i ubrzati čitav proces kroz kampanju u kojoj će se objasniti koje će benefite ovaj sistem donijeti“, ističe Ljuboja.

O tim benefitima, najbolje svjedoče iz Uprave za indirektno oporezivanje BiH, koja je ispunila sve propisane uslove za izdavanje kvalifikovanih elektronskih potvrda, čime se omogućava elektronsko poslovanje, odnosno korišćenje elektronskih dokumenata sa pravnom snagom papirnog dokumenta.

“U skladu sa Zakonom o elektronskom dokumentu, UIO je 2021. godine upisana u evidenciju ovjerilaca koja se vodi u Ministarstvu komunikacija i transporta BiH. Pravna i fizička lica mogu da podnesu zahtjev za kvalifikovanu elektronsku potvrdu izdatu od strane Ovjerioca UIO i da ju koriste kod servisa koji podržavaju ovaj način poslovanja, u skladu sa Zakonom”, objašnjava za BL portal Ratko Kovačević, načelnik Odjeljenja za komunikacije i međunarodnu saradnju UIO.

Prema nejgovim riječima, svaka institucija ili kompanija  koja ispuni propisane uslove da bi postala ovjerilac može da izdaje sertifikate, a prema dostupnim informacijama do sada su u registar upisani Halcom iz Sarajeva i UIO BiH. Za kvalifikovanu elektronsku potvrdu može da aplicira svako ko ima potrebu da ga koristi, pravno ili fizičko lice.

“U skorijem periodu planirano je uvođenje novih servisa koji će podržavati korišćenje kvalifikovanog elektronskog potpisa, kao, naprimjer, podnošenje PDV prijava prvo za velike obveznike indirektnih poreza, a od 2024. za kompletnu poslovnu zajednicu”, kaže Kovačević i naglašava da je problem i dalje nepostojanje većeg broja elektronskih usluga koje podržavaju rad sa kvalifikovanim elektronskim potpisom, ali i nespremnost institucija da razvijaju ovakve servise kako bi građani i preduzeća imali veće koristi od uvođenja kvalifikovanog elektronskog potpisa.

Korist i brojne benefite digitalnog potpisa naglašava i Saša Trivić, predsjednik Unije udruženja poslodavaca Republike Srpske, koji u razgovoru za BL portal takođe ističe da trenutnu situaciju hitno treba mijenjati.

„Ovakav sistem mnogo bi nam olakašao poslovanje, jer bismo smanjili gubitak vremena na administriranje i omogućili bismo dalji razvoj digitalizacije. Olakšali bi i državi i privredi, smanjivši troškove i trajanje procesa. Sada kad nema potpisa, dokumente moramo slati fizički, umjesto da ih šaljemo elektronski”, kaže Trivić.

U kojoj je fazi ovaj proces pokušali smo da saznamo i iz Ministarstva za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo, ali ni nakon nekoliko dana njihov odgovor nije stigao.

Srđan Banović, BL portal