Od tragične smrti Silvane Armenulić prošlo 45 godina: Šta će mi život, kada je sve bilo samo muzika

10.10.2021. | 07:37

Uspjeh filma “Toma”, u režiji Dragana Bjelogrlića, ponovo je aktuelizovao burni život, zvjezdanu karijeru i tragičnu smrt, slavne narodne pjevačice Silvane Armenulić (1939-1976), koja u ovom biografskom ostvarenju ima važnu rolu, u sjajnom tumačenju glumice Tamare Dragičević.

Istina, njena životna priča, koja u sebi nosi prepoznatljive obrasce sna na holivudski način, od blata do zvijezda, ostala je u kolektivnom sjećanju publike vječno živa, iako je od njene prerane smrti u saobraćajnoj nesreći u 37 godini života, tog kobnog 10. oktobra 1976. godine, prošlo skoro pola vijeka. Mit stvoren već za života, raskošnim talentom i predanim radom, nakon smrti obavijen misterijom i glasinama, u rasponu od mračnih proročanstva do političkih motiva za namješteno ubistvo, dodatno je dobio na težini i značaju, pretvarajući Silvanu u jednu od muzičkih legendi Balkana. Prostora inače sklonog pretjeranoj mitomaniji i glorifikaciji, a kada je u pitanju velika, lijepa, talentovana i nesrećna pjevačka zvijezda i više od toga.

Rođena kao Zilha Barjaktarević u desetočlanoj porodici slastičara Mehmeda Barjaktarevića iz Doboja, već je u djetinstvu prošla kroz lične tragedije, koje će je kao usud pratiti tokom života. Jedan od braće umro je od dizenterije, otac se odao alkoholu, što je porodicu odvelo na rub siromaštva. Pomažući majci da prehrani braću i sestre, ona je sa 16 godina počela pjevati po kafanama, gdje je njen raskošni talenat zapazio harmonikaš Ismet Alajbegović, koji je odvodi u Sarajevo, koje brzo postaje tijesno za njen vulkanski talenat. Ona ubrzo mijenja ime u Silvana, dijelom zbog svoje omiljene glumice italijanke Silvana Mangano, a dijelom što je željela stvoriti sopstveni alter-ego, daleko srećniji od njenog stvarnog djetinstva, iako ispostaviće se, od sopstvene sudbine je teško pobjeći bez obzira na ime.

Krajem pedesetih, mlada pjevačka nada seli se u Beograd, gdje nastavlja karijeru kafanske pjevačice u prestižnom hotelu “Bristol” nastupajući sa orkestrom Jovice Marinkovića, u kojem je pjevao i čuveni Predrag Cune Gojković. Brzo upoznaje budućeg muža teniskog reprezentativca i trenera Radmila Armenulića za kojeg se udaje 1961. godine, a već 1964. godine, izdaje svoju prvu ploču “Da li čuješ dragi”. Iako je karijeru startovala kao vrsna pjevačica sevdalinki, brzo repertoar prilagođava raskošnom vokalu uvrstivši na njega narodne, starogradske i zabavne pjesme, stvarajući sopstveni muzički izraz. Serijom dueta s raznim izvođačima bivše Jugoslavije poput onih s Aleksandrom Trandafilovićem (“A što ti je mila kćeri jelek raskopčan”, “Ima dana”), Predragom Gojkovićem Cunetom (“Gdje si, da si moj golube”, “Kad u jesen lišće žuti”), Arsenom Dedićem („Život teče”, “Sve bilo je muzika”) i Slavkom Perovićem (“Krčmarice, daj mi vina”, “Kada smo se sreli prvi put”, “Katerina”, “Dođi, neznanko draga”) odbija svrstavanje u muzičke fioke, pokazujući da njen bariton svaku pjesmu može pretvoriti u Silvaninu pjesmu.

Prelaskom u zagrebački “Jugoton”, koji Silvanu profiliše kao moderniju protivtežu ultrapopularnoj Lepoj Lukići, sa sofisticiranijom, seksipilnijom i elegantnijom (zapadnijom i urbanijom varijantom) stvarajući medijsko rivalstvo između dvije muzičke dive (lažno, pošto su privatno bile dobre prijateljice) njena karijera eksplodira u neslućene visine. Nastupom u seriji “Ljubav na seoski način” 1970. godine, gdje je glumila pjevačicu Radu i izvela pjesmu “Šta će mi život” rasprodanu u nevjerovatnom tiražu od 300. 000 primjeraka, postaje muzički i medijski fenomen svog vremena, hitovi i uloge se ređaju kao na traci, a medijska pomama za njom počinje ostavljati traga na privatnom i mentalnom planu uz nekoliko burnih incidenata oko ljubavnih problema. Da bude gore, uskoro se desio zloglasni televizijski nastup u bikiniju za Novu godinu 1972. godine i singl sa numerom “Jugo, moja Jugo”, koji izazivaju medijske napade partijskih zaštitnika morala i reda uz zabranu izvođenja pomenute pjesme uz status šunda. Dodatni problem bila je posjeta poreske inspekcije, koja je pronašla neprijavljene prihode, navodno, po prijavi kolega sa kojim je prekinula saradnju. Ipak, sve je to ostavilo traga na Silvanu, već iscrpljenu stalnim životom na putu, koja je u intervjuima iz toga doba često bila pesimistična, zabrinuta i razočarana u pogledu svoje budućnosti.

– Možda sam u kafanama u kojima sam pevala stekla strah od budućnosti. Jer kada muzika prestane, čaše prestanu zveckati i raspevani gosti odu svojoj sreći, kućama, ja ostanem sama, pitajući se da li za mene postoji sutra – rekla je Silvana za TV Sarajevo 1973 godine.

Ona je za beogradske TV Novosti 1972. godine izjavila nešto slično.

– Bojim se života. Budućnosti. Onog što će sutra biti i da li će sutra uopšte biti – iznijela je ova ne baš vesela razmišljanja najpopularnija pjevačka zvijezda trenutka.

Ova mračna razmišljanja dobiće prvo tragičnu najavu kroz zloglasnu posjetu bugarskoj proročici Baba Vangi, koja je, navodno, pjevačici rekla “Ne želim s tobom razgovarati. Ne sada. Idi i vrati se kroz tri mjeseca”. A kada je pjevačica već bila na vratima, Baba Vanga je dodala “Čekaj, u stvari nećeš moći doći. Idi, idi! A ako budeš mogla, dođi!”, a potom i tragični epilog kroz stravičnu smrt u autu pod točkovima kamiona na magistrali Beograd-Niš. Pjevačica je zbog umora i bolova u glavi mjesto vozača prepustila Radi Jašareviću, šefu Narodnog orkestra RTS-a, dijabetičaru i po brojnim svjedočenjima takođe umornom vozaču, a ona i njena sestra Mirjana zaspale su na zadnjem sjedištu.

Prerani i šokantni odlazak u smrt, bez obzira što je medijski ignorisan pod pritiskom partijskih cenzora, definitivno je preselio pjevačicu u neprolazni mit, a bez obzira na to što će u sljedećim godinama neke nove zvijezde narodne muzike zasjesti na tron kraljice domaćeg melosa, Silvanine pjesme su bile jače od zaborava, postavši brzo evergrini klasične narodne muzike. U sveopštoj ekspanziji turbofolka i najprimitivnijih oblika narodne muzike, njene numere prosto rečeno sijaju kao dragulji svojim kvalitetom i autentičnom izvedbom, a njena tragična sudbina ispunjena siromaštvom, vrhunskim pjevanjem, teškim bolom, kafanskim životom, burnim ljubavima i velikom slavom, bez problema može parirati recimo sudbini kantri zvijezda poput Petsi Klajn ili Tami Vajnet. U tom ključu treba tražiti razloge i njene popularnosti i opstanka na sceni decenijama nakon smrti. Ona jeste bila narodna i kafanska pjevačica, tragična heroina prigradskih i seoskih gubitnika socijalrealizma, ali sa druge strane njen moćni vokalni stil, harizmatični seksipil i urođena elegancija, bez problema su prolazili kod urbane i obrazovanije publike u doba SFRJ, koja je možda svjesno bježala od svojih ruralnih korijena u čast komunizma i “vrlog novog svijeta”, koji im je obećan, ali uz čašicu više i Silvanin bariton koji emotivno jeca o propalom životu i slomljenom srcu, krute društvene stege padale su brzo kao čašice sa stola. U životu Silvane Armenulić, samo je muzika bila put za bjekstvo od tragične sudbine djevojčice iz razorene porodice i burnog života kafanske pjevačice. Muzika je bila i jedini način da se pokuša pronaći ljubav i sreća i zaboraviti tuga koja je izvirala iz njenih pjesama, snagom stihije jače od vremena, smrti i zaborava, prenosi “Glas Srpske”.

Tomo i Silvana

U filmu Dragana Bjelogrlića muzička i emotivna romansa između kralja i kraljice kafanske pjesme prilično je eksploatisana u umjetničkom viđenju, iako čvrstih potvrda oko prirode njihovog odnosa nema. Zna se da je Silvana među prvima prepoznala Tomin talenat, da je on napisao za nju njenu najpopularniju pjesmu “Šta će mi život” i da je po svjedočenju supruge Gordane na vijest o njenoj smrti pjevač bio nikad tužniji, ali da osim platonske ljubavi nije bilo druge vrste veze.