U izdanju Srpske književne zadruge: Predstavljena knjiga “Vidiš li da ne vidim” Emira Kusturice

“Struktuiranje umjetničkog djela, od slikarstva, vajarstva, preko filma do književnosti, ima isti osnov. Čovjek treba da stvori uslove prema kojima helikopter zahvaljujući motoru zalebdi iznad zemlje, odnosno stvori veći pritisak ispod elise. E, otprilike tako teče postupak prema kome se otkriva tajna nečije ličnosti”, rekao je Kusturica na promociji knjige u izdanju Srpske književne zadruge.

On je naveo da je Handke vrlo često govorio sve najbolje o filozofu Fridrihu Ničeu, ali, kako je podsjetio, Dostojevski je tvrdio da se harmonija stvara samo onda kada, ne natčovjek, nego neka viša sila uspijeva da objedini različitosti koju čovječanstvo nudi.

Kusturica je primijetio da postoje vidljive sličnosti i žanrovske razlike između filma “Tri” Saše Petrovića i romana Meše Selimovićeva i ukazao da je za umjetnost neophodno da čovjek ne sazrije, da su osjećanja glavni putokaz, a folklor baza svih mogućih muzičkih djela, koja može da se na apstraktan način uporedi i sa književnošću.

On navodi da je ova knjiga, u strukturi koja je izabrana na osnovu ogromnog umjetničkog iskustva – putopis, odnosno putovanje na dodjelu Nobelove nagrade pri čemu se dese najdramatičnije stvari.

“Mi smo otputovali tamo i onda se pred samu dodjelu pojavio jedan sotona koji je bio sekretar Akademije i Petru ponudio da ga zavole svi. Ja sam mu odmah rekao: `Nisi ti pop-pjevač, da te zavole svi. Ti si čovjek, koji, kad bi rekao to na šta te on navodi, onda bi ovi koji te poštuju i vole odustali od tebe, a ovi što bi te, kao prihvatili i zavoljeli, rekli bi – kakav je to karakter?`. On je to znao i bez mene”, rekao je Kusturica.

U pripovjedačkom fikcijskom dijelu, kako je naveo, Handke prelazi razne žice, mnoge svjetske rijeke i tvrđave i uvijek je uspješan, ali kad dođe na Drinu, ne može a da ne proba da pređe i tu sajlu.

“Prije te ponude sve je već urađeno da bi njegov pokušaj da pređe Drinu bio pad u Drinu. To je jedino mjesto gdje mostovi ne spajaju nego razdvajaju dvije strane i on padne, i tu pomaže montažni dio koji se stekne radeći filmove, da u tom trenutku dođe do proglašenja Petra Handkea za nobelovca”, navodi Kusturica.

On ocjenjuje kako Handke vjerovano ni ne bi dobio Nobelovu nagradu da nije prešao na srpsku stranu.

“Ja u posljednje vrijeme sve češće izgovaram jednu skrivenu ideju, da nije prešao na srpsku stranu, on vjerovatno nikad i ne bi dobio Nobelovu nagradu. Što je prava inverzija. Pričalo se neprestano da on ne dobija Nobelovu nagradu zato što je na srpskoj strani, a u stvari njega je preporučila njegova hrabrost“, rekao je Kusturica.

Handkea, kako ističe, nije zakačila nijedna vrsta masovnih struktuiranih pobuna, ali je na kraju na srpskom slučaju razvio pobunu, koja je imala najveći efekat.

“Ostao je sam, kao što na neki način i ja dijelim tu samoću, ali ona prodire u milione duša koje se ne objavljuju ni u masonskim ložama, ni vlastima, na bilo kojem nivou društvenog života, nego u nekom skrivenom podzemlju koji nas povezuje i poistovjećuje nam osjećanja“, navodi Kusturica.

Profesor Milo Lompar rekao je na promociji da nije čest slučaj da dvojica tako izuzetno priznatih i uspješnih umjetnika, kao što su Kusturica i Handke, u isto vrijeme iskazuju stav koji nije u saglasnosti sa opštim mišenjem.

Time, kako ističe Lompar, u slučaju ove dvojice umjetnika ostvaruje se paradoks, suprotan Aristotelovom stavu prema kojem umjetnik treba da stvara u skladu sa načelima nužnosti i vjerovatnosti, ali ta načela može da napusti ako stvara u duhu umjetnosti i saglasju sa opštim mišljenjem.

“Ovde imamo neobičnu knjigu o dva ekscentrična ali u stvaralačkom smislu plodna umjetnika. I Kusturica ima takav odnos prema Handkeu. Handke je dualna ličnost u ovoj priči, on ima identitet koji svi znamo, ali s druge strane on je i fikcija pisca, zove ga Peter Spaleolog, i pojavljuje se kao neko napuštanje principa nužnosti i verovatnosti“, rekao je Lompar.

On ističe da se i sam Kusturica pojavljuje u toj dvostrukosti koja je saglasna sa njegovim filmovima u prožimanju fantastičnog i realističnog oblika pripovedanja, koje koristi pripovedni, opisni i “Fantastički” element.

Lompar navodi da Kusturica u isto vreme koristi esejistički način kazivanja, jer postoje dijelovi koji se bave refleksijom o sadašnjoj duhovnoj situaciji i vremenu, dijelovi o prirodi, ljudskom saznanju i doživljaju, ali i lirski motivi djetinjstva i kretanja.

“Suočavamo se sa jednom izuzetno zanimljivom knjigom koja ima čvrstu fabulu. Iako asocijativna, nije rasuta. Ima kretanje koje vijuga, a vršna tačka tog kretanja je dodela Nobelove nagrade Peteru Handkeu u Stokholmu i to je ono što okuplja različite dimenzije pripovedanja”, naveo je Lompar.