Uskoro knjiga o Diani Budisavljević: “Prećutana heroina Drugog svjetskog rata”
18.08.2020. | 13:56Nekoliko mjeseci prije nego što je objavljeno da je film “Dnevnik Diane Budisavljević” u režiji Dane Budisavljević uvršten u školski program Hrvatske, istoričarka Nataša Mataušić uspješno je odbranila doktorat “Diana Budisavljević i građanska akcija spasavanja dece žrtava ustaškog terora“.
Taj rad će u septembru kao knjigu “Diana Budisavljević, prećutana heroina Drugog svjetskog rata” objaviti izdavačka kuća “Profil”, prenio je hrvatski portal Telegram.
Navodi se da je Mataušićeva posvetila gotovo 20 godina istraživanju života i rada Diane Budisavljević.
Kad ju je 1998. Ministarstvo kulture Hrvatske imenovalo za člana Komisije za izradu privremene muzejske postavke Memorijalnog muzeja u Jasenovcu, Mataušićeva se našla pred zahtjevnim zadatkom, jer se u to vrijeme u Memorijalnom muzeju nije nalazio nijedan muzejski predmet.
Album
Kaže da se tada sjetila albuma s fotografijama djece koji su se čuvali u muzejskom depou zajedno s još neobrađenom, ali evidentiranom muzejskom građom.
„Bilo je tu pet albuma sa 537 originalnih fotografija djece iz 1942, koja su iz ustaških logora dovedena u Zagreb“, ispričala je Mataušićeva.
Kako je već raspolagala nekim informacijama, uputila se u stručnu obradu fotografija iz albuma.
„Ti dani predstavljaju najmučnije i najteže razdoblje moga rada u Muzeju. Često sam prekidala rad, plakala, ljutila se na sebe, i sve one koji su bili krivi za tako strašnu sudbinu djece. Knjige, novinski članci, feljtoni o akciji spasavanja djece gomilali su se u mojoj sobi, ali nije bilo nikakvih podataka o tome ko je snimao tu djecu, ko je svojom rukom upisivao podatke na poleđini svake numerisane fotografije“, priča Mataušićeva.
Istraživanje
Inače, Nataša Mataušić je diplomirala istoriju i arheologiju na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, bila je kustoskinja Zbirke fotografija, filmova i negativa Muzeja revolucije naroda Hrvatske, a od 1999. bila je predsjednica Upravog vijeća Spomen-područja Jasenovac.
Autorka je knjige “Jasenovac 1941-1945. Logor smrti i radni logor”, brojnih izložbi i kataloga izložbi, kao i stručna saradnica na nekoliko izložbi iz savremene istorije.
Svoja istraživanja započela je u Arhivu Više škole za socijalne radnike, danas Studiju socijalnog rada, u Ulici Vladimira Nazora.
„Upravo su na tavanu te škole pronađeni odbačeni albumi Diane Budisavljević. Prvi rezultat bio je prilično skroman, ali važan jer su pronađeni dokumenti o Jani Koh i Kamilu Bresleru, njenim saradnicima koji su izvjesno vrijeme radili u toj školi. Ponekad sam se morala oslanjati više na intuiciju nego na poznate činjenice, što je u sinergiji dovelo do neočekivanog raspleta i saznanja, istovremeno razotkrivajući društvene i moralne poroke u društvu koje se gradilo, između ostaloga i na neistinama“, navela je istoričarka.
Laž i istina
Dnevnik Diane Budisavljević, koji je pronašla njena unuka, razotkrio je godinama prihvaćenu neistinu o tome kako su glavne zasluge za spasavanje srpske djece iz ustaških logora pripadale Komunističkoj partiji i njenim ilegalnim aktivistima.
Tokom prikupljanja stručne, naučne i memoarske literature, kao i novinskih članaka o akciji spasavanja, kako se navodi, takozvane “kozaračke” djece, Matušićeva je došla je do zapanjujućih saznanja.
Sva literatura napisana u razdoblju socijalističke Jugoslavije više je skrivala nego otkrivala, dajući, u skladu s vremenom nastanka, glavnu ulogu u akciji spasavanja djece Komunističkoj pariji i ilegalnim aktivistima Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP).
Trebalo je, kaže, odvojiti moguće od nemogućeg, laži od istine, pretjerivanja od stvarnosti, očistiti tekstove od ideoloških interpretacija.
„Valjalo je otkriti šta je bilo cenzurirano i pročišćeno te objasniti ovaj složeni i kompleksni događaj u kojem je učestvovao veliki broj ljudi različitih ideoloških, političkih, socijalnih i moralnih opredjeljenja i kvaliteta, a koji se odvijao u jednom izuzetno teškom ratnom i revolucionarnom vremenu“, rekla je Mataušićeva.
