BBC o izborima za predsjednika Srpske! Tadić: Odluku o pobjedniku donosi izborna komisija
04.10.2022. | 10:37Neizvjesna izborna utakmica, nekoliko hiljada listića koji odlučuju ko će biti predsjednik Republike Srpske (RS), Milorad Dodik kao jedan od dva kandidata sa najviše glasova.
Iako liči na izbornu trku Dodika i opozicione kandidatkinje Jelene Trivić koja je počela prethodnog vikenda, ovo je zapravo slika sa izbora 2014. godine.
Naspram Dodika tada je stajao Ognjen Tadić, kandidat opozicionog Saveza za promjene, koji je izbore izgubio za oko 7.500 glasova.
“Nikada mi nije palo na pamet da proglasim pobjedu, jer odluku o tome donosi izborna komisija. Kada kandidat odluči da proglasi pobjedu u situaciji koja ni do pola nije gotova, ponaša se kao fudbaler koji sam sebi svira penal”, kaže Tadić za BBC na srpskom, komentarišući proglašenu pobjedu i slavlje na ulicama koalicije koja je ove godine podržala Jelenu Trivić.
Na osnovu 90 odsto obrađenih biračkih mjesta, Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine (BiH) je saopštila da Milorad Dodik, kandidat SNSD-a i dosadašnji član Predsjedništva BiH, ima oko 28.000 glasova više od Jelene Trivić, kandidatkinjom opozicione Partije demokratskog progresa (PDP).
Tokom izborne noći, pobjeda je proglašena u oba izborna štaba, ispred sjedišta PDP-a u Banjaluci došli su i trubači, ali je dan kasnije PDP najavio žalbe na nepravilnosti u izbornom procesu.
“Onaj ko misli da će Milorad Dodik jednostavno da se povuče i ne bori se za vlast do kraja, taj je ili pao sa grane ili je potpuni naivac. Trka će biti neizvjesna dok ne stignu i glasovi iz Srbije, iz inostranstva, dok se ne prebroje biračka mjesta gdje su razlike velike ili ima mogućih manipulacija”, kaže ekonomistkinja Svetlana Cenić, nekadašnja ministarka finansija Republike Srpske za BBC na srpskom.
Predsjednik Republike Srpske bira se u jednom izbornom krugu, a pobjednik postaje kandidat sa najviše glasova birača.
Dodik, koji održava bliske odnose kako sa vlastima u Srbiji, tako i sa predsjednikom Rusije Vladimirom Putinom, bio je na poziciji predsjednika Srpske od 2010. do 2018. godine.
On je godinama pod američkim sankcijama, a od aprila ove godine i pod britanskim zbog, kako je obrazloženo, “potkopavanja legitimiteta i teško izvojevanog mira” u Bosni i Hercegovini.
Dodik je više puta izjavio da za sankcije ne haje.
U izbornoj noći bio je miran, a na nekoliko snimaka na društvenim mrežama može da se čuje kako pjevuši: “Ne može nam niko ništa, jači smo od sudbine”.
Nekoliko sati nakon što je Jelena Trivić proslavljala pobjedu, Dodik je u izbornoj noći izašao za binu u štabu stranke i saopštio da je trijumfovao: “Proglašavam pobjedu za predsjednika Republike Srpske”.
Faktor protivkandidat
Jelena Trivić kandidovala se sa željom da bude treća predsjednica Republike Srpske u dvije i po decenije izborne tradicije.
Prije nje, na prvim poslijeratnim izborima 1996. godine slavila je Biljana Plavšić, da bi na prethodnim izborima 2018. godine pobijedila Željka Cvijanović.
U trku je ušla kao poslanica u Skupštini Republike Srpske, jednom od dva entiteta Bosne i Hercegovine stvorenog Dejtonskim sporazumom kojim je 1995. godine okončan rat u ovoj nekadašnjoj jugoslovenskoj republici.
“Ona je u javnosti prepoznata kao žena koja je profesionalno ostvarena, ima nacionalni sentiment, jako izražena nacionalna osjećanja bez kojih ne možete da zamislite djelovanje u ovdašnjoj politici, mlada profesorka na Ekonomskom fakultetu, žena sa kojom se mnogo ljudi identifikovalo. Brzo je dobila dosta simpatija, djelimično i jer je bila dovoljno hrabra da izađe na crtu Miloradu Dodiku”, opisuje je analitičarka Tanja Topić.
Na izborima 2014. godine, nasuprot Dodika stajao je Ognjen Tadić, danas delegat u Vijeću naroda Republike Srpske, tijela koje provjerava da li se propisima izglasanim u Skupštini Srpske ugrožavaju vitalni nacionalni interesi konstitutivnih naroda – Srba, Bošnjaka i Hrvata.
Tada je bio kandidat opozicionog Saveza za promjene, kao član i danas opozicione Srpske demokratske stranke (SDS).
Ipak, to nije bio njegov jedini stranački angažman.
Političku karijeru počeo je u Srpskoj radikalnoj stranci Republike Srpske koju je osnovao Vojislav Šešelj, da bi kasnije prešao u SDS, pa bio član Narodne stranke i Demokratskog narodnog saveza prije nego što se povukao iz stranačke politike.
“Njih dvoje imaju drugačije karijere: Tadića su pravili drugi, mijenjao je stranke i strane. Jelena Trivić se izborila za sebe i u parlamentu, transformisala se od bojažljivih do gotovo agresivnih nastupa”, kaže Svetlana Cenić.
Tadić je na izborima 2014. godine osvojio 44,28 odsto, dok je Dodik osvojio 45,39 odsto glasova i uz razliku u podršci od oko 7.500 birača postao predsjednik Republike Srpske.
Četiri godine ranije, Tadić je na izborima za istu funkciju izgubio od Milorada Dodika sa znatno većom razlikom: osvojio je 35,92 odsto glasova, naspram 50,52 odsto podrške za kandidata SNSD-a.
Prema nepotpunim rezultatima CIK-a za predsjedničke izbore 2022. godine, Dodik je osvojio 48,36 odsto (268.235) glasova, a Trivić 43,27 odsto (240.353) glasova.
Na izborima za tročlano Predsjedništvo BiH iz reda srpskog naroda, Željka Cvijanović, dosadašnja predsjednica Republike Srpske i bliska Dodikova saradnica, osvojila je blizu 300.000 glasova (52,67 odsto), pokazuju rezultati CIK-a.
Dodikov SNSD ostala je pojedinačno najjača partija u Republici Srpskoj sa podrškom od oko 35 odsto izašlih (183.532 glasa).
Izbori za predsjednika Republike Srpske
- godine: Biljana Plavšić (59,2 odsto) – Abid Đozić (18,3 odsto) – Živko Radišić (15,6 odsto)
- godine: Nikola Poplašen (43,9 odsto) – Biljana Plavšić (39 odsto)
- godine: Mirko Šarović (49,8 odsto) – Milorad Dodik (25,7 odsto)
- godine: Dragan Čavić (35,9 odsto) – Milan Jelić (22,1 odsto)
- godine: Milan Jelić (48,9 odsto) – Dragan Čavić (29,4 odsto)
- godine: Rajko Kuzmanović (41,3 odsto) – Ognjen Tadić (33,8 odsto)
- godine: Milorad Dodik (50,5 odsto) – Ognjen Tadić (35,9 odsto)
- godine: Milorad Dodik (45,4 odsto) – Ognjen Tadić (44,3 odsto)
- godine: Željka Cvijanović (47 odsto) – Vukota Govedarica (41,8 odsto)
Do 2002. godine mandat predsjednika Republike Srpske trajao je dvije godine, da bi od tada bio produžen na četiri.
Faktor Banjaluka
Grad Banjaluka na drugim uzastopnim izborima tvrd je orah za vladajuću stranku Milorada Dodika.
“Onaj ko dobije Banjaluku ima ogromne šanse da dobije i ostalo, zato su se oko ovog grada uvijek lomila koplja”, kaže Svetlana Cenić.
Na lokalnim izborima 2020. godine SNSD je uspio da osvoji većinu mandata u gradskoj skupštini, ali je odjeknuo poraz Igora Radojičića u gradonačelničkoj trci.
Draško Stanivuković postao je opozicioni gradonačelnik institucionalnog središta Republike Srpske, kao kandidat koji dolazi iz PDP-a, stranke čiji je dio i Jelena Trivić.
U izbornoj noći 2022. godine, dok je Milorad Dodik još bio oprezan u odgovoru na pitanje da li će ponovo postati predsjednik Republike Srpske, lider SNSD-a je priznao sopstveni poraz u Banjaluci.
“Nekada je Banjaluka mogla da odluči izbore, dok su opozicione stranke imale snažno uporište u drugim dijelovima Srpske, što više nije slučaj. Danas je na sceni fenomen Banjaluke koja je dobila najviše od Republike Srpske, ali dio elite i srednjeg staleža misli da može da dobije još više – a to je stvorilo revolt u ostatku Srpske gdje postoje mnoge zapostavljene opštine”, smatra Tadić.
Faktor Srbija
Milorad Dodik i Jelena Trivić možda su najveći rivali na izborima za predsjednika Republike Srpske, ali dijele još jedan dio biografije.
Oboje su imali pravo da odlučuju o političkim pitanjima u inostranstvu – i Dodik i Trivić imali su biračko pravo na izborima koji su u susjednoj Srbiji održani 3. aprila 2022. godine.
Opoziciona kandidatkinja glasala je tada u Zemunu, dok je Dodik to učinio u beogradskoj opštini Savski venac.
Bila je to samo jedna od epizoda duboke političke povezanosti oba pola političke scene u Republici Srpskoj sa Srbijom.
“Beograd je uvijek vjetar u leđa – ono što se dešava u Beogradu, događa se i u regionu. Ako u Beogradu duva košava, duva i kod nas toliko da ne dobijemo samo upalu pluća, nego upalu mozga”, slikovito opisuje Svetlana Cenić.
Ognjen Tadić, nekadašnji predsjedavajući Doma naroda Bosne i Hercegovine, smatra da se beogradski uticaj u izbornom rezultatu u Srpske ne vidi.
“Nikakav direktan uticaj Aleksandra Vučića na ovaj razvoj događaja ne postoji. SNS je velika stranka koja želi da igra na sve opcije u svim zemljama koje okružuju Srbiju, ali to nije znak državne politike već veličine SNS-a koji u interesu Srbije mora uvijek imati otvorena vrata sa svim političkim faktorima”, kaže on.
Predizborni plakati vlasti i gotovo čitave opozicije u Republici Srpskoj identičnim bojama srpske zastave i gotovo identičnim dizajnom dobro odslikavaju i veličinu razlika u politikama dva pola partijske scene.
Zbog svega toga, Svetlana Cenić tvrdi da ni eventualni izbor Jelene Trivić ne bi mnogo promijenio okrenutost Banjaluke zvaničnom Beogradu.
