Četvrt vijeka Dejtonskog sporazuma
21.11.2020. | 08:05Opšti okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini, poznatiji kao Dejtonski mirovni sporazum, parafiran je prije 25 godina u vojnoj vazdušnoj bazi “Rajt Paterson” kod Dejtona, u američkoj državi Ohajo.
U Republici Srpskoj danas je državni praznik, ali ne i u Federaciji BiH. Ipak, članovi Predsjedništva BiH dogovorili su zajedničko obilježavanje 25. godišnjice.
Sporazum kojim je okončan rat u Bosni i Hercegovini parafiran je prije 25 godina u Dejtonu, u američkoj državi Ohaju.
Poslije tronedeljnih pregovora, od 1. do 21. novembra 1995. godine, čelnici Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Savezne Republike Jugoslavije, uz posredovanje Sjedinjenih Američkih Država, postigli su dogovor i okončali rat.
Dejtonski sporazum su potpisali tadašnji predsjednici Srbije Slobodan Milošević, BiH Alija Izetbegović i Hrvatske Franjo Tuđman, a te zemlje su garanti sprovođenja sporazuma.
Dokument je parafiran u prisustvu tadašnjeg državnog sekretara SAD Vorena Kristofera. Pored njega, glavni američki posrednici su bili Ričard Holbruk i general Vesli Klark.
Zvanično je potpisan u Jelisejskoj palati u Parizu 14. decembra 1995. godine.
Podjela na entitete
Jedan od glavnih principa na kojima je Dejtonski sporazum zasnovan jeste podjela na dva entiteta – Republiku Srpsku (49 odsto teritorije) i Federaciju BiH (51 odsto teritorije).
Potpisnici su se obavezali da međusobne odnose regulišu prema Povelji UN, Završnom aktu iz Helsinkija i drugim dokumentima OEBS-a, kao i na međusobno poštovanje suvereniteta i rješavanje nesporazuma isključivo na miroljubiv načun.
Jugoslovenski parlament je 13. novembra 2002. ratifikovao Dejtonski sporazum.
Nijedan od trojice potpisnika sporazuma više nije među živima.
Kulminacija šatl-diplomatije
Dejtonski sporazum bio je kulminacija šatl-diplomatije, koju je počeo američki diplomata Ričard Holbruk sa svojim timom pod pokroviteljstvom SAD i koji je donio prekid rata u BiH.
U međuvremenu, u Bosni i Hercegovini je izgubljen original dokumenta, a institucije još nisu uspjele da pronađu primjerak koji je nakon ceremonije u Parizu dodijeljen BiH.
Političari u Bosni i Hercegovini i dalje raspravljaju o reviziji sporazuma.
U Republici Srpskoj Dan uspostavljanja Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini republički je praznik i neradni dan, a njegovo obilježavanje regulisano je entitetskim Zakonom o praznicima.
