Izborni zakon u BiH definisao: Vrh liste najbolja garancija za poslanički mandat

14.09.2022. | 07:55

Iako se vrlo često može čuti da Bosna i Hercegovina ima otvorene izborne liste, u praksi to i nije tako s obzirom na to da je skoro pa odlučujući faktor za ulazak u parlament redni broj na samoj izbornoj listi.

Naime, Izborni zakon u Bosni i Hercegovini definisao je da se mandati koje lista dobije raspoređuju na način da se prvo rangiraju oni kandidati koji osvoje 20 odsto od ukupnog broja glasova koje je dobila ta lista.

U slučaju da na listi nema takvih kandidata, mandati se dodjeljuju po rednom broju sa liste. U slučaju da ima jedan takav kandidat koji je osvojio više od 20 odsto svih glasova te liste u toj izbornoj jedinici, mandat dobija on, a ostali mandati, koje je osvojila ta lista, dodjeljuju se takođe po rednom broju sa liste.

Uzmimo kao primjer treću izbornu jedinicu u Republici Srpskoj iz koje se bira 12 direktnih mandata za Narodnu skupštinu Republike Srpske. Maksimalan broj kandidata na ovoj listi ispred jedne političke partije može biti 17.

Ako pretpostavimo da je ta stranka osvojila 50.000 glasova u toj izbornoj jedinici i dobila četiri kandidata, mandat se dijeli na način da se prvo poredaju oni kandidati koji imaju više od 10.000 glasova od najvećeg do najmanjeg i ako takvih ima četiri, oni osvajaju mandat.

U slučaju da samo jedan kandidat sa te liste koji se, recimo, nalazi na rednom broju 17 ima više od 10.000 glasova, mandat pripada njemu, a ostala tri dodjeljuju se prvom, drugom i trećem sa liste.

Na prethodnim opštim izborima 2018. godine, u Izbornoj jedinici tri SNSD je osvojio četiri direktna mandata koja su dobila prva četiri kandidata sa liste, ali je, recimo, četvrta na listi koja je dobila mandat bila Gordana Tešanović sa osvojena 7.253 glasa, a Momčilo Antonić, koji je osvojio 8.864 glasa, ostao je bez direktnog mandata.

Kasnije, nakon što su od mandata u ovoj izbornoj jedinici odustala dva kandidata, Antonić je ušao u Narodnu skupštinu Republike Srpske, ali zahvaljujući isključivo rednom broju sedam na listi, a ne ličnim glasovima koje je osvojio.

“Mandati koje lista dobije raspodjeljuju se najprije među kandidatima sa liste, od kojih je svaki dobio najmanje 20 procenata od ukupnog broja važećih glasova koje je dobila ta lista i to dodjelom mandata redoslijedom od najvećeg do najmanjeg broja glasova. Ako ima još mandata koje treba dodijeliti listi, a preostali kandidati su dobili manje od 20 procenata od ukupnog broja važećih glasova koje je ta lista dobila, raspodjela mandata među preostalim kandidatima te liste vrši se prema njihovom redoslijedu na listi”, navodi se u članu 9.8, stav 2. Izbornog zakona BiH.

U suštini, u Bosni i Hercegovini, kada je riječ o listama, imamo praktično “poluotvorene liste”, s tim da su mnogi mišljenja da su one praktično zatvorene, jer od broja ličnih glasova, osim ako se ne pređe 20 odsto, ne zavisi ništa pa ni osvajanje mandata.

Osim “poluotvorenih lista” postoje one potpuno otvorene, gdje kandidati koji su osvojili najveći broj glasova dobijaju mandat, i potpuno zatvorene, gdje se bez obzira na broj glasova, mandati dijele po rednom broju sa liste.

“Preferirala bih potpuno otvorene liste, odnosno da onaj ko dobije najviše glasova zaista osvoji mandat i ima najveću vrstu legitimiteta. Svi lideri pozivaju se na legitimitet, a onda preko lista sve to poništavaju. Političke partije bile bi najsrećnije da su te liste zatvorene”, rekla je za “Nezavisne novine” Tanja Topić, politička analitičarka.