Karan reagovao: Sud u Strazburu je najveći faktor destabilizacije BiH

17.07.2024. | 08:51

Sud u Strazburu, kao i Ustavni sud, Sud i Tužilaštvo BiH najveći su faktori destabilizacije BiH i čine istorijsku grešku urušavanja ustavnog sistema BiH, ukazao je profesor ustavnog prava Siniša Karan.

Reagujući na mišljenje sarajevske Asocijacije nezavisnih intelektualaca “Krug 99” koja odbacuje, kako kažu, pokušaje navodnih agenata BiH pred Evropskim sudom za ljudska prava da u predmetu “Kovačević” nastoje uključiti i povezati etničku pripadnost sa aktivnim biračkim pravom, profesor Karan je ukazao da je izbor između primjene i neprimjene presuda izbor između očuvanja dejtonske konstrukcije ustavnog mira i njegovog rušenja.

U kolumni za Novinsku agenciju Republike Srpske – SRNA Karan je istakao da presude Evropskog suda za ljudska prava nisu ništa drugo nego podvala Republici Srpskoj i u funkciji su kontinuirane politike napada na nju u težnji ka stvaranju unitarne “građanske” BiH, koristeći “demokratiju nediskriminacije” kroz sudske presude u procesu unitarizacije i majorizacije.

Kolumnu profesora Karana Srna prenosi u cijelosti:

PRIMJENA PRESUDA KROZ IZMJENU USTAVA JE NEGACIJA DEJTONA

Primjena ovih presuda kroz izmjene Ustava bila bi negacija Dejtonskog mirovnog sporazuma, posebno dejtonskog Ustava. Ili drugačije rečeno: presudama se želi mijenjati oblik državnog uređenja suprotan društvenim i ukupno istorijskih uslovima nastanka tog i takvog, složenog, multietnički federalnog državnog uređenja, a u konačnom, eliminisati sve federalne elemente i odnose zaštite etnoteritorijalnih karakteristika federalne BiH u pravcu unitarizacije i unitarizma.

Glasna zagovaranja političkog Sarajeva da bi zbog primjene presuda Evropskog sud za ljudska prava “Sejdić – Finci”, “Zornić”, “Pilav”, “Pudarić”, “Kovačević”, BiH morala izvršiti izmjene Ustava BiH i ući u raspakivanje Dejtonskog mirovnog sporazuma, u pravcu izgradnje novog (antidejtonskog) političkog sistema su još jedan jasan pokazatelj da je Sud u Strazburu presude donosio vodeći se bošnjačkim politikama i njihovom željom da dominiraju u BiH.

Čak suprotno do tada donesenim presudama sličnog karaktera u kojima je ispravno prepoznavao političke realnosti i opterećenja zemalja koje su formalno kršile odredbe Evropske konvencije, ali i konstatovao da još nisu sazrele društvene okolnosti za primjenu. U presudama za BiH se time nisu bavili i uveli i uvode BiH u još veću krizu.

Posebno je interesantno da od svih “dušebrižnika” za suverenu i demokratsku BiH, vladavinu prava i pravnu državu, posebno ustavnost i zakonitost, nisu insistirali na promjeni Ustava kada je bilo pitanje prenosa ustavno pozicioniranih nadležnosti entiteta na nivo saveznih institucija: vojske, policijskih i obavještajnih struktura, Uprave za indirektno oporezivanje, sudova, tužilaštava, i velikog broja ostalih nadležnosti isključivo entiteta.

Naime, ovim presudama se utvrđuje da je BiH diskriminisala svog građanina na osnovu nacionalne pripadnosti i prebivališta, u kontekstu kandidovanja na opštim izborima za članove Predsjedništva BiH i delegate u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH.

PRIMJENOM PRESUDA SRPSKA BI NESTALA, A BiH BI SE PRETVORILA U GRAĐANSKU, UNITARNU BiH

Prema njihovom mišljenju, oni se moraju birati na području cijele BiH, kao jedne izborne jedinice, a ne iz entiteta i bez etničke pripadnosti. Dakle, primjenom ovih presuda Republika Srpska kao visoko autonomna federalna jedinica bi nestala, mehanizmi zaštite Srpske i srpskog naroda bi nestali, a BiH bi se pretvorila u građansku, unitarnu i folklorno multikulturalnu državu, bez konstitutivnosti i federalnog etno-teritorijalnog predstavljanja.

Jednom riječju nestala bi dejtonska BiH i dejtonski ustav.

Najprostije rečeno: izgubio bi se značaj federalnog predstavljanja naroda u Predsjedništvu, izgubili bi zaštitu vitalnog nacionalnog interesa entiteta u Predsjedništvu, izgubili bi federalno predstavljanje Republike Srpske i konstitutivnog naroda u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH i time bi bili eliminisani svi, dejtonskim Ustavom razrađeni elementi kako mirovnog sporazuma, tako i ustavnih odrednica koje su odraz realnih društvenih i istorijskih okolnosti kako u momentu donošenja Ustava, tako i danas 29 godina kasnije.

Dugoročno, Republika Srpska ne bi bila više izborna jedinica nego bi cijela BiH bila izborna jedinica, i vratili bi se na unitarnu većinsko bošnjačku državu “jedan čovjek jedan glas”, a ne smijemo zaboraviti da nas je upravo ta i takva BiH uvela u tragične sukobe. Ona se pokazala nesposobnom da zaštiti slobodu i prava tri naroda. Zbog toga, ni po koju cijenu ne treba pristati na primjenu presuda Suda u Strazburu, jer je izbor između primjene i neprimjene presuda izbor između slobode i neslobode, između očuvanja mira ili njegovog rušenja.

Ove stavove Republike Srpske potvrdila je i Venecijanska komisija koja je pravilno konstatovala: “Podjela pozicija u državnim organima među konsitutivnim narodima bila je centralni element Dejtonskog mirovnog sporazuma koji je omogućio postizanje mira u BiH. U takvom kontekstu bilo bi teško uskratiti legitimitet normama koje bi, s gledišta nediskriminacije, mogle biti problematične, mada i neophodne za postizanje mira i stabilnosti, te sprečavanje daljeg gubitka ljudskih života”.

PRIMJENA PRESUDA BILA BI NAJVEĆI UDAR NA DEJTONSKU BiH

To bi bio najveći, direktni i finalni udar na sam Dejtonski sporazum, jer je sadržaj tih presuda suprotan samom biću multietnički pluralnog društva, a njihova primjena neodrživa, opasna, politički, sociološki i ukupno društveno nemoguća, društveno neprihvatljiva i neprovodiva.

Od 2006. godine u BiH aktuelna je tema u vezi sa kandidaturom za člana Predsjedništva BiH, kada su Sejdić i Finci kao pripadnici nacionalnih manjina podnijeli apelaciju Evropskom sudu za ljudska prava budući da su bili onemogućeni da se kandiduju za članove Predsjedništva BiH.

Nakon ovoga, i 2016. godine Evropski sud za ljudska prava donio je presudu u predmetu “Pilav”, gdje se podnosilac žalio da je kao Bošnjak diskriminisan zato što se nije mogao kandidovati na izborima za člana Predsjedništva BiH budući da živi na teritoriji Republike Srpske.

U predmetu “Pudarić”, 2018. godine, Evropski sud za ljudska prava je utvrdio da je BiH diskriminisala Svetozara Pudarića u vezi s pravom na kandidaturu za člana Predsjedništva BiH iz reda srpskog naroda s teritorije FBiH.

Međutim, ne smijemo zanemariti ni izdvojeno mišljenje u predmetu “Sejdić i Finci” u kojem se navodi da se ovim presudama “raspakuje jedan međunarodni sporazum, da li Sud ima pravo da, pružajući pomoć jednom građaninu u ostvarenju ljudskih prava, može biti uzrok rata prije nego prenosilac mira? Jesu li prava aplikanata da se kandiduju na izborima tako neograničena i primoravajuća da ponište mir, sigurnost i javni red uveden za cijelu naciju – uključujući i njih same?

Dejtonskim mirovnim sporazumom konstituisana je BiH koja se sastoji od dva entiteta i tri konstitutivna naroda – Srba, Bošnjaka i Hrvata, dok se prava svih ostalih moraju uvažiti i poštovati, pri čemu se prava jednog od tri konstitutivna naroda ne smiju nikako narušavati u sistemu predstavljanja u institucijama.

Bilo kakva odluka ili promjena koja bi narušila ravnotežu između tri naroda bi bila opasna po samu BiH, jer BiH nije zrela za raspakivanje Dejtonskog mirovnog sporazuma koji je postignut dugotrajnim i upornim pregovaranjem. Nema idealno najboljeg oblika unutrašnje državne organizacije, državnog uređenja BiH, ali postoji realna društvena podloga opredmećena u dejtonskom Ustavu koja omogućava da nijedan konstitutivni narod ne živi potlačeno, ujedno štiteći ljudska prava svakog pojedinca.

NIJEDAN NAROD NE MOŽE I NE SMIJE NAMETNUTI SVOJE VRIJEDNOSTI USTAVNOM PORETKU KOJI BI POGODOVAO SAMO NJEMU

U BiH nijedan narod ne može i ne smije nametnuti svoje vrijednosti ustavnom i političkom poretku koji bi pogodovao samo njemu.

Konsocijacijska demokratija, uravnoteženost, paritet i konsenzus, sa odsustvom bilo kakve premoći ili dominacije saveznog, zajedničkog nivoa federalnim jedinicama (entitetima) ili suprotno, primjenom ustavne podjele nadležnosti jesu istinske “presude” koje su održive i provodive za razliku od rušilačkih presuda Strazbura, presuda negacije dejtonskog balansa.