Ko pretvara BiH u evropsko smetlište

11.07.2020. | 14:54

Ogromne količine sumnjivog otpada koje su osvanule u zapadnokrajiškim opštinama u svega nekoliko dana unijele su veliki nemir među mještane, ali i digle na noge mnoge koji traže odgovor ko je i s kojim namjerama dao zeleno svjetlo da smeće iz Italije završi na tom području, a sve to je otvorilo pitanje – da li BiH postaje evropsko smetlište.

Šleperi puni otpada prvo su istovareni u bivšoj fabrici obuće “Borac” u samom centru Bosanskog Grahova, a neutvrđena količina otpada nalazila se i na lokalnoj deponiji Korita, da bi se zatim kamioni sa tekstilnim otpadom iz Italije, identičnim tom, pojavili preko noći i u krugu bivše fabrike “Grmeč” u Drvaru.

I dok su stanovnici Bosanskog Grahova i Drvara već protestovali zbog odlaganja tekstilnog otpada iz Italije, a koji nije propisno skladišten, sličan otpad se pojavio i u Bihaću, takođe u krugu jedne fabrike.

Namjere pod velom tajne

Osim činjenice da je tekstilni otpad na teritoriju ovih lokalnih zajednica stigao iz Italije, koja je u proteklom periodu bila žarište virusa korona, strah i nemir među mještane unijela je i činjenica da je sve u vezi sa preduzećem koje je tone sumnjivog otpada istreslo nadomak njihovih ognjišta pod velom tajne. Riječ je o firmi “Krom reciklaža”, a kao njeni osnivači spominju se trojica državljana Srbije: Rodoljub Dinić, Miljan Lainović i Krsto Medan.

Uznemirenost budi to što je sporno preduzeće registrovano na adresu Opštine Drvar u ulici Titova 1. O kakvom je otpadu riječ, zašto je dovezen baš u te opštine i šta namjeravaju s njim, pokušali smo saznati od Dinića, ali nije odgovarao na pozive. Na telefon se nije javljao ni ministar graditeljstva, obnove, prostornog uređenja i zaštite okoline Livanjskog kantona Hikmet Hodžić koji je potpisao rješenje o izdavanju dozvole za upravljanje otpadom firmi “Krom reciklaža”.

Iako je u rješenju navedeno da to preduzeće dobija dozvolu za obavljanje poslova sakupljanja, skladištenja i reciklaže neopasnog otpada na lokaciji koja uključuje halu i dvorište od 3.262 metra kvadratna, koja je potpuno tehnički i infrastrukturno prilagođena namjeni, na mjestu gdje je otpad istovaren slika je potpuna drugačija.

U nekadašnjoj fabrici “Grmeč”, razrušenoj i zapuštenoj, razbacane su tone otpada zapakovanog u bale. Oko fabrike razvučena žuta traka kao na mjestu zločina. Na ulazu u krug nekadašnjeg preduzeća stoji policajac koji obezbjeđuje lokaciju, a na tom mjestu svakodnevno se smjenjuju inspektori koji utvrđuju stanje na terenu, ali rezultata analize uzoraka koje su uzeli sa tog mjesta još nema. Prilikom boravka u Drvaru, u “Grmeču” smo zatekli kantonalnog inspektora Tvrtka Čugelu koji je, uz izvinjenje, kratko kazao da nema dozvolu da daje izjave, ali da rade sve što mogu kako bi problem što prije bio riješen.

Drvarčani, koji su sedam dana mirnim protestom tražili hitno uklanjanje otpada iz njihove opštine i kažnjavanje odgovornih, odustali su od blokade puta prema Bosanskom Petrovcu tek pod pritiskom policije i zbog naredbe kantonalnog kriznog štaba zbog epidemiološke situacije, ali nisu odustali od namjere da saznaju šta je sve završilo u njihovom dvorištu i ko je odgovoran za to.

Sa velikim ogorčenjem pričaju da neko očigledno ima loše namjere prema ovoj lokalnoj zajednici i da strahuju da, ako sada ovo ne sasijeku u korijenu, ponovo mogu biti okruženi kojekakvim otpadom, sa ko zna kakvim mogućim posljedicama po zdravlje i okolinu.

Starina Nikola Bosnić, najstariji Drvarčanin koji uveliko gazi desetu deceniju, kaže za “Glas Srpske” da je ovo zlonamjeran pokušaj da bude nanesena šteta Drvaru i obrukani Drvarčani.

– Ovo je zlonamjerna i primitivna rabota. Pitam se koji je to zakon koji dopušta da se može smeće dotjerati u naselje, komšiji pred kuću. Kažu nam da nije otpad zatrovan, te da se može iskoristiti u određene svrhe. Upitao bi ih zašto su to onda dali Drvaru kad je korisno? Da su imali imalo obraza, ne bi smeće ostavili usred grada – rekao je Bosnić dodavši da sve što se dešava izgleda kao da kanton pretvara Drvar u smetljište.

Ogorčenje ne skriva ni njegov sugrađanin Milan Tomić koji ističe da će Drvarčani istrajati u namjeri da sačuvaju Drvar za potomke.

– Izašao sam na protest da pokušamo zaustaviti uništavanje našeg grada. Ko zna šta je zapakovano u onim balama – rekao je Tomić.

Napaćeni narod, koji se ni do danas nije oporavio od posljedica rata, strahuje da se u tekstilnom otpadu koji je navodno bezopasan nalazi odjeća preminulih od posljedica virusa korona u Italiji, te zaštitne maske i skafanderi koje su koristili tamošnji ljekari.

Ne žele otpad u svojoj opštini, a ako nadležni ne preduzmu mjere, kažu, uzeće šibicu i sve zapaliti. Zahvalna sugrađanima koji su ukazali na problem i digli glas protiv odlaganja otpada, načelnica Dušica Runić kaže da su oni zaslužni što se problem počeo relativno brzo rješavati.

– Odradili smo oko 40 odsto posla. Zatražili smo uključivanje svih nadležnih kantonalnih i federalnih institucija, što je i učinjeno, a u rješavanje problema uključila se i Agencija za istrage i zaštitu BiH. Kantonalno ministarstvo je izdalo rješenje da otpad bude uklonjen, dok je Federalno ministarstvo okoline i turizma naložilo vraćanje otpada u Italiju – rekla je Runićeva podsjetivši da je u Drvaru istovareno oko 300 tona otpada.

Zbog ovog problema ogorčeni su i u Bosanskom Grahovu, a prvi čovjek te opštine Milorad Gligić zatražio je u najskorije vrijeme rezultate uzorkovanja otpada.

– Dovoljno je vremena bilo da se izvrše sve analize otpada i da se utvrdi da li sadrži opasne supstance. Zahtijevam da hitno budu objelodanjeni rezultati – naglasio je Gligić i dodao da, uprkos odlukama lokalnog parlamenta, otpad iz Italije još nije uklonjen iz Bosanskog Grahova.

Gligić je još jednom zatražio da se sve nadležne institucije uključe u rješavanje ovog problema, te da se utvrdi ko stoji iza ovog problema koji je uznemirio stanovništvo, koje svakog dana u 12 časova mirnim okupljanjem traži istinu.

Ono što dodatno uznemirava građane jesu spekulacije da je otpad dovezen kamionima sa ADR opremom koja je obavezna kod prevoza opasnog tereta.

U Federalnom ministarstvu okoline i turizma potvrdili su “Glasu” da su od Tužilaštva u Livanjskom kantonu zatražili da ispita okolnosti registracije kompanije “Krom reciklaža”, koja je uvezla i skladištila sporni otpad u Drvaru i Bosanskom Grahovu. Po nalogu Federalnog ministarstva okoline i turizma, urbanističko-ekološki inspektorat je utvrdio da otpad nije skladišten na prihvatljiv način, te da se upravlja njime bez nadzora.

Na osnovu nalaza, Federalno ministarstvo je 6. jula poništilo dozvolu za uvoz neopasnog otpada “Krom reciklaži” i naložilo povrat otpada u Italiju, te kontaktiralo i sa nadležnim ministarstvom u Italiji.

– Ovaj korak uslijedio je nakon što firma “Krom reciklaža” d.o.o. Drvar nije ispoštovala sve procedure koje su joj naložene. Potpuno mi je jasno da su građani uznemireni, ali je potrebno izvjesno vrijeme da se završe sve procedure kako bi kompanije vratile otpad u Italiju. Neopasni otpad je sirovina za proizvodnju. Činjenica je, da je umjesto tekstilnog otpada bilo drvo, pijesak ili neki drugi materijal, da to ne bi izazvalo ovoliku uznemirenost. Ovo je prvi slučaj u FBiH da institucije preduzimaju aktivnosti da uvezeni otpad vrate u zemlju porijekla – rekla je federalna ministarka okoline i turizma Edita Đapo.

“Šareni putevi”

U cijelu priču brzo se umiješala i politika. Poslanik Nezavisnog bloka u Skupštini Unsko-sanskog kantona Nisvet Jusić je, govoreći o odlaganju otpada, ustvrdio da se srpskim kamionima ovaj otpad uvozi preko granice sa Hrvatskom te zatražio stroži nadzor granice i ozbiljniju kontrolu izdavanja i reviziju dozvola u FBiH. Iz te stranke tvrde da ima veza između sumnjivih investitora koji BiH vide kao pogodnu i jeftinu zonu za zbrinjavanje otpada koji nije poželjan u Evropskoj uniji. Istakli su da im naruku ide kooperativnost i koruptivnost vlasti koje nemaju osjećaj odgovornosti prema zdravoj životnoj sredini i generacijama koje treba da je naslijede.

Predsjedavajući Doma naroda Parlamenta BiH Nikola Špirić rekao je da je zabrinjavajuće ćutanje institucija BiH na odlaganje otpada u Drvaru, Glamoču i Bosanskom Grahovu, te da se plaši da je riječ o kriminalu sa “potpisom države”. Osvrćući se na proteste u tim opštinama zbog odlaganja neidentifikovanog otpada, Špirić je istakao da je od toga gore “ćutanje institucija vlasti BiH”.

– Bojim se da je riječ o široj formi kriminala sa kojim BiH gubi bitku, sa ekološkim posljedicama za stanovnike tih opština, ili je riječ o kriminalu sa potpisom države, čime se plaća velika ekološka cijena – upozorio je Špirić na konferenciji za novinare.

On je istakao da, osim odlaganja nepoznatog otpada, postoji i poligon gdje se uništavaju minsko-eksplozivna sredstva, pa se građani godinama žale na posljedice po zdravlje stanovnika.

– Ukoliko su Drvaru i Glamoču namijenjeni različiti otpadi iz nekih evropskih zemalja, ukoliko u Bosanskom Petrovcu postoji inicijativa da se gradi spalionica za otpad animalnog porijekla i medicinski, a znamo da se tamo formiraju i migrantski kampovi, to šalje ružnu poruku u one opštine u FBiH gdje Srbi čine većinu i gdje je ostvaren snažan povratak Srba – upozorio je Špirić dodavši da je srpskim povratnicima u tim opštinama jedino pravo koje je ostalo – “pravo na strah”.

Sporni otpad se prije nekoliko godina pojavio i u Derventi. Oko 40 tona otpada iz Hrvatske tada je završilo u krugu jednog preduzeća, što je uznemirilo građane. Inspekcija je tada utvrdila da je preduzeće imalo dokumentaciju za prekogranični uvoz otpada, koji nije opasan, ali ne i dozvolu za uvoz medicinskog otpada. Zato je i tada bilo pitanje kako je materijal mogao preći granicu, i u tom slučaju je naloženo da sporni otpad bude vraćen odakle je i stigao.

U Upravi za indirektno oporezivanje (UIO) BiH tada su rekli da carinici rade po principu zelenog, žutog i crvenog puta. Objasnili su da su, ako pošiljka ulazi u zemlju sa naznačenim žutim putem, carinici dužni samo da pregledaju dokumentaciju, ne i robu, a upravo tako je i bila označena sporna pošiljka.

Iz UIO BiH do zaključenja ovog broja “Glasa Srpske” nisu stigli podaci da li je i koliko otpada uvezeno u BiH lani i u toku ove godine, zatim ko i pod kojim uslovima može da uveze otpad u BiH, odnosno da li i dalje važi princip “zelenog, žutog i crvenog puta” i da li je i koliko pošiljki zaplijenjeno, odnosno vraćeno sa granice u toku prošle i ove godine.

Tokovi

Edita Đapo je istakla da je ranije bilo i nekoliko slučajeva da domaće firme izvezu otpad u Evropu i da ga zbog određene neregularnosti vrate u BiH.

– I tada su ministarstva bili uključena za dobijanje dozvola za povrat u zemlju porijekla. Još jednom napominjem da se tokovi otpada prate po Bazelskoj konvenciji, što je i sada slučaj, pa molim građane da ne budu u strahu, jer će otpad biti vraćen u Italiju – istakla je Đapo.

 

Izvor:(Glas Srpske)