Kriminalizacija klevete u Srpskoj: Ustavni sud tvrdi da nije neustavna osim u jednom slučaju

18.01.2024. | 20:01

Ustavni sud BiH tvrdi da član 280a. Krivičnog zakonika Republike Srpske nije u skladu sa Ustavom BiH i Evropskom konvencijom, te je ukinuo osporenu odredbu tog zakona jer “obim djela koja se mogu smatrati kažnjivim u skladu sa tim članom /Povreda ugleda Republike Srpske i njenih naroda/ dovodi u pitanje proporcionalnost miješanja kroz krivične sankcije”.

Ustavni sud je to odlučio razmatrajući zahtjev drugog zamjenika predsjedavajućeg Predstavničkog doma Parlamentarne skupštine BiH Denisa Zvizdića i 14 poslanika tog doma za ocjenu ustavnosti izmjena i dopuna Krivičnog zakonika Republike Srpske kojim se kriminalizuje kleveta.

Odlučujući po njihovom zahtjevu, Ustavni sud BiH je danas, na plenarnoj sjednici održanoj bez učešća ijednog sudije iz srpskog naroda, utvrdio da član 280a. Krivičnog zakonika Republike Srpske nije u skladu sa Ustavom BiH i Evropskom konvencijom i ukinuo osporenu odredbu navedenog zakona, saopšteno je iz ovog suda.

U odluci Ustavnog suda ocijenjeno je da obim djela koja se mogu smatrati kažnjivim u skladu sa članom 280a. osporenog zakona /Povreda ugleda Republike Srpske i njenih naroda/ dovodi u pitanje proporcionalnost miješanja kroz krivične sankcije.

Osim toga, Ustavni sud je, kako je navedeno u saopštenju, primijetio da krivično djelo iz citiranog člana, za koje je propisana kazna zatvora, ostavlja mogućnost primjene mjera propisanih Zakonom o krivičnom postupku za osiguranje prisustva optuženog lica i uspješno vođenje krivičnog postupka, odnosno mogućnost da optuženom bude određen i pritvor, što “dodatno potvrđuje odvraćajući učinak člana 280a”.

“Ustavni sud je zaključio da član 280a. nije proporcionalan ciljevima zbog kojih je donesen i da takvo miješanje u slobodu izražavanja nije `neophodno u demokratskom društvu`”, navedeno je u saopštenju.

Osporeni član 208a glasi:

(1) Ko o drugom licu iznosi ili pronosi nešto neistinito, znajući da je riječ o neistini, identifikujući to lice trećim licima na jasan način, i na taj način pričini štetu ugledu i časti tog lica, kazniće se novčanom kaznom u iznosu od 1.000 KM do 3.000 KM.

(2) Ako je djelo iz stava 1. ovog člana učinjeno putem štampe, radija, televizije, kompjuterske mreže ili drugih vidova komunikacije, na javnom skupu ili na drugi način, zbog čega je ono postalo dostupno većem broju lica, kazniće se novčanom kaznom od 2.000 KM do 5.000 KM.

(3) Ako je ono što se iznosi ili pronosi dovelo ili moglo dovesti do teških posljedica za oštećenog, učinilac će se kazniti novčanom kaznom od 3.000 KM do 6.000 KM.

Kleveta kao krivično djelo nije samo po sebi protivno Ustavu BiH ili Evropskoj konvenciji

Razmatrajući članove 208a, 208b, 208v, 208g, 208d. i 208đ, Ustavni sud je ukazao da to što je kleveta, nakon dužeg perioda, ponovo propisana kao krivično djelo nije samo po sebi protivno Ustavu BiH ili Evropskoj konvenciji.

“Međutim, Ustavni sud je smatrao nužnim i da ukaže da, iako nije ocijenio neustavnim navedene odredbe, nadležni organi u Republici Srpskoj trebaju postupati s posebnom pažnjom u slučaju krivičnog progona za djela propisana ovim članovima, a naročito voditi računa da osporene odredbe primjenjuju u skladu sa standardima utvrđenim dugogodišnjom praksom Evropskog, ali i Ustavnog suda”, navedeno je u saopštenju.

Iz Ustavnog suda BiH smatraju da bi nadležni organi trebali, koliko je to moguće, izbjegavati korištenje pravnih lijekova koji bi mogli odvratiti građane, a posebno novinare, od iznošenja kritičkog mišljenja o pitanjima od javnog interesa zbog straha od krivičnih i drugih sankcija.

Ustavni sud je zaključio da su članovi 208a, 208b, 208v, 208g, 208d. i 208đ. Krivičnog zakonika Republike Srpske u skladu sa Ustavom BiH i Evropskom konvencijom.

Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik rekao je da ne važe odluke Ustavnog suda BiH u ovom sastavu u Srpskoj i da će Srpska zabraniti i djelovanje Suda i Tužilaštva BiH na svom prostoru ukoliko dođu organi tih institucija da ih sprovode.

Ustavni sud BiH je na vanrednoj sjednici 19. juna prošle godine promijenio pravila koja mu sada omogućavaju da radi bez srpskih sudija.

Još 2022. godine mandat je istekao Miodragu Simoviću, a jedini preostali sudija Srbin Zlatko Knežević i zvanično je, na sopstveni zahtjev, početkom ove godine otišao u prijevremenu penziju.

Od 3. januara u Ustavnom sudu BiH ostalo je dvoje bošnjačkih i jedan hrvatskih sudija, kao i troje stranih sudija koje je izabrao Evropski sud za ljudska prava.

Ustavni sud BiH pozvao je danas Narodnu skupštinu Republike Srpske i Predstavnički dom Federacije BiH da bez odgađanja izaberu nedostajuće sudije u Ustavni sud BiH s ciljem da se, kako navode, omogući nesmetano funkcionisanje ove institucije, a na plenarnoj sjednici koja je danas održana bez učešća ijednog sudije iz srpskog naroda, zaključeno je da će Ustavni sud u narednom periodu pripremiti odgovarajuću strategiju koja će omogućiti njegovo dalje nesmetano funkcionisanje.