Nadležne institucije omanule: E-potpis nakon devet godina nije u funkciji

29.08.2022. | 14:33

Nadležne institucije nisu obezbijedile potpunu funkcionalnost lične karte za građane BiH. Od četiri funkcije koje bi ona trebalo da pruži, građanima ni nakon skoro deset godina od njenog uvođenja još nije obezbijeđeno korišćenje funkcija digitalnog predstavljanja i potpisivanja pomoću lične karte

Upozorila je na to Kancelarija za reviziju institucija BiH, koja je sprovela reviziju učinka na temu “Nabavka i funkcionalnost ličnih dokumenata”.

Strateška opredjeljenja za unapređenje funkcionalnosti ličnih karata (LK), podsjeća se, otpočela su usvajanjem izmjena i dopuna Zakona o ličnoj karti državljana BiH iz 2012. godine, kojim je propisano da obrazac LK u BiH sadrži elektronski čip, koji omogućava da se LK može koristiti s kvalifikovanom potvrdom i za obavljanje elektronskih usluga.

Naime, na elektronskom čipu LK nalaze se aplikacije koje se upisuju tokom izrade LK, koje joj omogućavaju dodatnu funkcionalnost, a to su biometrijska aplikacija, aplikacije za digitalno predstavljanje i aplikacija za digitalno potpisivanje.

Recimo, aplikacija za digitalno predstavljanje omogućava bezbjedno predstavljanje građanina tokom interakcije s državnim institucijama ili privatnicima na internetu.

S druge strane, aplikacija za digitalno potpisivanje omogućava ovjeravanje dokumenata i transakcija u digitalnom svijetu. Digitalno predstavljanje i potpisivanje doprinose razvoju e-servisa, a koji treba da omogući brže i jeftinije usluge za građane i poslovne subjekte bez obaveze ličnog dolaska na šaltere različitih organa (opštine, vrtići, škole, ministarstva i slično).

U reviziji učinka istaknuto je da je funkcija digitalnog predstavljanja s LK na raspolaganju građanima od 2013. godine, ali je njena primjena uslovljena postojanjem e-servisa koji predviđaju mogućnost digitalnog predstavljanja sa LK, a koje treba da razviju pružaoci usluga. Takođe, istaknuto je, građani moraju za to obezbijediti i čitač kartice. “Reviziji nisu predočeni dokazi o postojanju ijednog e-servisa na nivou institucija BiH koji bi građani mogli koristiti sa elektronskom LK”, istaknuto je u reviziji učinka. Za razliku od BiH, kako je naglašeno, zemlje u okruženju su razvile e-servise koje građani mogu koristiti uz LK. Primjeri za to su zahtjev za izdavanje i zamjenu vozačke dozvole, zahtjev za izdavanje uvjerenja o (ne)kažnjavanju, izvodi iz matičnih knjiga itd.

“Od početka izdavanja elektronske lične karte u 2013. godini pa do danas još nisu obezbijeđeni uslovi za izdavanje digitalnog potpisa na ličnoj karti”, istaknuto je u reviziji učinka.

Za digitalno potpisivanje pomoću LK, navodi se, bilo je neophodno da se Agencija za identifikaciona dokumenta, evidenciju i razmjenu podataka BiH (IDDEEA) akredituje za izdavanje kvalifikovanih potvrda, kojima se omogućava digitalno potpisivanje. IDDEEA je, istaknuto je, akreditovana u aprilu ove godine.

“Za unos kvalifikovane potvrde kojom se omogućava digitalno potpisivanje ostaje još da se propiše način na koji će građani moći da ostvare ovu uslugu i da se utvrdi naknada za nju. Takođe, i za korištenje ove funkcije LK građanima će biti potreban i čitač kartice koji će sami morati nabaviti”, istaknuto je u reviziji.

Upozoreno je da je neizvjesno gdje će se i kada sve ovo moći primjenjivati s obzirom na nerazvijenost e-servisa i elektronskog poslovanja u BiH.

Upit u vezi s ovom problematikom poslali smo i IDDEEA, ali odgovor, do zaključenja ovog broja “Nezavisnih novina”, nismo dobili.

Adis Muhović, izvršni direktor Centra za politike i upravljanje, kaže da je izostanak implementacije elektronskog potpisa u javnoj upravi rezultat dva faktora.

“Sve važnija prepreka je tehnička i kadrovska nespremnost institucija, a dosad su najveća prepreka bili donosioci odluka, koje možemo podijeliti u dvije grupe”, ističe Muhović.

Kako pojašnjava, s jedne strane su oni kojima nedostataje razumijevanja i svijesti koliko je značajno unapređenje koje e-uprava nosi za javnu upravu i koliko olakšava njihov posao i posao javnih službi, zbog čega se nisu odlučivali na investiranje značajnih sredstava u digitalizaciju.

“Drugi su vjerovatno brojniji, a to su oni koji ne žele digitalizaciju, jer su svjesni da automatizacija javne uprave povećava efikasnost institucija, a smanjuje uticaj političkih stranaka na živote građana i privrede. Oni ne samo da nisu željeli donijeti važne odluke, već su blokirali procese i sredstva koje su kroz različite programe tehničke pomoći dobili od međunarodnih partnera”, rekao je Muhović za “Nezavisne novine”.

Upozorio je da digitalizacija znači jačanje javnih, ali i privatnih institucija i povećava njihovu transparentnost, profesionalizaciju i efikasnost, što građanima otvara mnoge mogućnosti na privatnom i poslovnom planu, te povećava nadzornu moć javnosti, tj. medija, a neke od ovih koristi, nažalost, ne odgovaraju mnogim političkim subjektima u BiH.