Problemi u institucijama na nivou BiH: Revizori utvrdili da su pravila ignorisana, ugovori skriveni

05.01.2022. | 08:32

BiH, u poređenju sa ostalim zemljama iz regiona, prednjači u nepoštovanju propisa u postupcima javnih nabavki, što se najbolje vidi po broju uvaženih žalbi, a institucije na zajedničkom nivou su daleko od efikasnog, racionalnog i transparentnog sistema, tako da je otvoren veliki prostor za sumnje i malverzacije.

Istaknuto je to, između ostalog, u najnovijoj reviziji učinka Kancelarije za reviziju na temu “Problemi i nedostaci institucija BiH u sistemu javnih nabavki” s ciljem ispitivanja da li su aktivnosti rukovodilaca i ostalih na tom nivou vlasti dovoljne za efikasan sistem nabavki, ali se ispostavilo da toga nije bilo.

Oko devet odsto BDP-a, odnosno više od tri milijarde KM, godišnje se u BiH izdvaja za nabavke, a same institucije na nivou BiH potroše na to oko 15 odsto budžeta. Iako je riječ o milionima KM, nije preduzimano dovoljno da budu unaprijeđeni dijelovi procesa koje pokriva Zakon o javnim nabavkama čije su izmjene na snazi od 2014.

“Institucije nisu dovoljno uredile ni poslove u veoma značajnim fazama planiranja i realizacije nabavki u kojima se, zbog slabosti, dovodi u pitanje smisao i svrha cijelog sistema nabavki i koje su samo dijelom regulisane zakonom. Za unapređenje u ovim fazama potrebna je maksimalna posvećenost principima ekonomičnosti, efikasnosti i efektivnosti te jačanje odgovornosti nadležnih institucija i institucija koje sprovode javne nabavke”, istaknuto je u izvještaju.

Opšti zaključak je da utvrđene slabosti ne obezbjeđuju povjerenje građana u rad institucija i da se novac poreskih obveznika efikasno koristi, a to je i prepreka napredovanju BiH na putu ka EU. Utvrđeno je i da institucije BiH ne postupaju uvijek u skladu sa zakonom i zaključenim ugovorima, što je posebno izraženo u ograničavajućim uslovima u dokumentaciji, zatim prekoračenjem ugovorenih količina i vrijednosti, kao i neobjavljivanjem podataka o realizaciji ugovora.

“Na nezakonito postupanje institucija BiH u sprovođenju javnih nabavki ukazuje i veliki broj uvaženih žalbi. Kancelarija za razmatranje žalbi je u posljednje tri godine uvažila 299 od ukupno 698 zaprimljenih”, piše u izvještaju revizije, prenosi “Glas Srpske“.

Institucije kasne sa donošenjem kao i sa objavom planova javnih nabavki.

“Kod skoro 20 odsto planiranih postupaka je utvrđeno neblagovremeno pokretanje, a od toga više od pola nije ni pokrenuto i to u procijenjenoj vrijednosti oko četiri miliona KM. Institucije često mijenjaju planove nabavki i u potpunosti ih se ne pridržavaju. Ne pokreću se planirani postupci, a sprovode nabavke koje nisu planirane”, stav je revizora koji su upozorili da su rijetke institucije koje su planove nabavki objavljivale na portalu javnih nabavki.

Ni kod jedne institucije iz uzorka nije utvrđeno da se planiranje nabavki i budžeta za njih zasniva na dokumentovanim analizama stvarnih potreba i ispitivanju tržišta. Nije uspostavljen ni sistem praćenja realizacije ugovora/okvirnih sporazuma o javnim nabavkama, a svoj posao u potpunosti nisu uradili ni Savjet ministara, ni nadležna kancelarija ni Agencija za javne nabavke jer nisu donosili, odnosno usvajali potrebna podzakonska planirana akta. Revizijom je utvrđeno da se zakon slabo poštuje, kao i da kod 85 odsto ispitanih ugovora nisu ispoštovane ugovorene obaveze.

Većina institucija iz uzorka ne objavljuje obrasce osnovnih elemenata ugovora i izmjena ugovora na propisan način, a isti slučaj je i kada je u pitanju praćenje po pojedinačnim stavkama nabavke.

Najčešći primjeri kršenja propisa

* neobjavljivanje planova

* ograničavajući uslovi u dokumentaciji

* nesprovođenje e-aukcije

* prihvatanje ponuda koje nisu u skladu sa uslovima

* nepoštovanje ugovorenih obaveza

* nepodnošenje izvještaja u sistem javnih nabavki