Za koga glasaju birači u BiH: Hrvati uvijek uz HDZ, Srbi uz “domaće stranke”

24.07.2023. | 19:08

Za razliku od Hrvata u BiH, koji već duže od tri decenije većinski ubjedljivo glasaju za HDZ BiH, stranku čija je matica u Hrvatskoj, nijedna velika stranka iz Srbije nije uspjela da se nametne kao nezaobilazan faktor u Republici Srpskoj.

Ranije Socijalistička partija, SPO, Srpska radikalna stranka, a u posljednjih nekoliko godina i Srpska napredna stranka, nikad se u srpskom glasačkom tijelu s ove strane Drine nisu čak ni približili političkoj moći i popularnosti koju HDZ bez prekida uživa među većinom Hrvata u BiH.

Ruku na srce, od tog pravila postojali su pojedini izuzeci, pa su tako, na primjer, Živko Radišić iz SP ili Nikola Poplašen iz SRS svojevremeno bili izabrani za srpskog člana Predsjedništva BiH i predsjednika Republike Srpske, doduše uz tadašnju presudnu podršku njihovih koalicionih partnera. Međutim, već duži niz godina socijalisti u Srpskoj, predvođeni Petrom Đokićem, uglavnom se zadovoljavaju prelaskom cenzusa i kakvim-takvim učešćem u vlasti zbog koalicije sa SNSD, dok su Šešeljevi radikali u Republici Srpskoj i doslovno otišli u istoriju.

Neprikosnoveni HDZ

Na drugoj strani, u hrvatskom dijelu političke scene takođe je bilo pokušaja da se formira nekakva alternativa HDZ BiH, pa su tako, jedno vrijeme, HDZ 1990, HSP, pa čak i Narodna stranka Radom za boljitak, koju je predvodio kontroverzni biznismen Jerko Lijanović, pokušavale da opoziciono djeluju prema partiji koju je formirao Franjo Tuđman. Kako bilo, nijedna od navedenih stranaka nije mogla “ni pera da odbije” HDZ.

Zbog čega birači u Republici Srpskoj ne poklanjaju u nekom značajnijem obimu povjerenje strankama sa centralom u Beogradu, dok je potpuno obrnut slučaj sa Hrvatima u BiH, pitali smo političkog analitičara Velizara Antića.

On smatra da postoji više razloga zašto nema snažne stranke iz Srbije koja bi imala isto tako snažan ogranak u Republici Srpskoj.

– Ako izuzmemo Socijalističku partiju, koja jeste nastala zahvaljujući SPS iz Srbije i koja ima jako dobre veze sa ovom partijom, mi u Republici Srpskoj nemamo značajnu političku partiju koja bi, na određeni način, centralu imala u Srbiji i svoj nastavak ili ogranak u Srpskoj – ističe Antić, piše “Srpskainfo“.

Uspon i pad radikala

Jedan od razloga, prema njegovim riječima, jeste to što je od samog početka uvođenja višestranačja u BiH postojala jaka politička partija Srba, SDS, koja je, podvlači Antić, bila nezavisna u odnosu na Srbiju.

– Ta partija je bila više pokret prekodrinskih Srba, jer je i nastala prvo u Hrvatskoj, pa se tek onda formirao SDS i u BiH. Tako je SDS imao sopstvenu politiku koja se često razlikovala od politike partija na vlasti u Srbiji čak i za vrijeme rata. Dakle, još od prije tridesetak godina i sa uvođenjem višestranačja postojale su posebne partije u Srbiji i Republici Srpskoj koje nisu imale veze jedne s drugima – kaže Antić.

Drugi razlog, kako dodaje, jeste to da su i same političke partije u Srbiji, prije svega, imale za cilj dolazak na vlast u Srbiji, a manje su se orijentisale na političko organizovanje Srba u susjednim zemljama.

– Od ovog pravila se razlikovala jedino Srpska radikalna stranka, koja je imala svoj ogranak i u Republici Srpskoj i ta partija je bila značajan politički faktor u to vrijeme. Međutim, kako je SRS slabio u Srbiji, tako su radikali slabili i u Srpskoj i danas ne predstavljaju značajan politički faktor – ocjenjuje Antić.

Kao razlog slabog političkog uticaja stranaka iz Beograda na zbivanja u Srpskoj on navodi i često postojanje različitih vizija o tome kako bi Srbi trebalo politički da se organizuju u BiH i koji su im interesi od vizija kakve su bile u Beogradu.

– Takođe, ne treba zaboraviti ni to da su Srbi u BiH dovoljno velika zajednica koja je u stanju da se sama izbori za svoje interese. Ovo je značajno ukoliko pogledamo hrvatski narod u BiH, koji ima jaku HDZ kao ogranak te partije iz Hrvatske. Oni bi bez pomoći iz Hrvatske teže mogli da se organizuju i izbore za svoje interese u odnosu na Srbe, koji i bez pomoći Srbije imaju dovoljno snage da se izbore za svoje ciljeve. Samim tim, nemaju ni potrebu da se ponašaju na taj način da moraju da slušaju nekog iz Beograda i da se upravljaju po njihovim savjetima – zaključuje Antić.

Ekspoziture

Jedan od rijetkih političara iz Republike Srpske koji javno govori o tome kako sa političkom elitom u Srbiji treba imati dobre odnose, ali da se politika, koja prije svega vodi brigu o interesu Srba na ovom prostoru, mora voditi u Republici Srpskoj, jeste lider Liste “Za pravdu i red” Nebojša Vukanović.

nebojša vukanović poslanik liste za pravdu i red u narodnoj skupštini rs FOTO: SINIŠA PAŠALIĆ/RINGIER
On, takođe, smatra da je glavni razlog mnogo slabijeg uticaja stranaka iz Srbije na dešavanja u Srpskoj, za razliku od Hrvata i HDZ u BiH, to što je višestranački sistem prije zaživio ovdje nego u Srbiji.

– Prvo u Krajini, a zatim i ovdje formirana je SDS prije nego što je krenulo formiranje partija u Srbiji. Ovdje je SDS nikla iz naroda i nije imala nikakvog uporišta u Srbiji. Isto je bilo i u Krajini i vođena je autentična politika. S druge strane, HDZ je prvo formiran u Hrvatskoj, pa tek potom u BiH – objašnjava Vukanović.

Dodaje da nije tajna da mnoge političke stranke iz Republike Srpske imaju bliske veze sa partijama iz Srbije.

– Poznato je da Selakova SPS nije ništa drugo nego ekspozitura Pokreta socijalista, dok su stranku Petra Đokića formirali SPS i Služba, kako bi smanjili moć SDS. Ujedinjena Srpska isto tako ima centralu u Beogradu i to su stranke koje nijednu ključnu odluku ne donose bez dozvole i miga iz Srbije – tvrdi Vukanović.

FIJASKO SNS U SRPSKOJ

Iako gotovo sve vodeće političke partije iz Republike Srpske, bilo iz vlasti ili opozicije, pokušavaju da u svakoj prilici istaknu podršku politici predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, bilo kakav ozbiljniji pokušaj formiranja ogranka Vučićeve SNS u Srpskoj doživio je težak fijasko.

Umjesto ozbiljnijeg političkog rezultata, jedino po čemu su “naprednjaci” u Srpskoj ostali upamćeni jesu svađe i sporovi oko toga ko ima pravo da rukovodi strankom i ko od njih uživa veću ili manju Vučićevu podršku.