Od kada su se oformili kao pleme, prije više od pet vjekova, srčanost, čast, poštenje, posvećenost vjeri, zajedništvo i hrabrost već nekoliko vijekova sinonim su za crnogorsko pleme Kuči.
Borba protiv nepravde se kod ovih, nekada stočarskih nomada, pretežno naseljenih na na istoku Crne Gore, sjeveroistočno od Podgorice, duž granice s Albanijom, održala i do danas.
U modernoj istoriji u žižu javnosti opet su sošli 2020. godine, prvo tokom litija u Crnoj Gori, a onda i prije nekoliko dana na sahrani mitropolita Amfilohija, kada su u koloni, njih oko dvije hiljade, prepješačili dvadesetak kilometara, stigli sa Meduna pred Hram Hristovog Vaskrsenja u Podgorici.
Gledano kroz istoriju, zahvaljujući geografskom položaju, Kuči su od samog nastanka vodili bitku da sačuvaju svoje srpsko porijeklo, te i pravoslavnu vjeroispovijest, ali i nezavisnost sve dok konačno nisu uvršćeni u sastav Crne Gore nakon Berlinskog kongresa 1878. godine. Ime plemena prate dvije priče. Prema jednoj, i kako se navodi, manje vjerovatnoj, ono vuče korijen iz albanske riječi “Kuq”, što označava riječ crven, dok prema drugoj, potiče od riječi “Kuč”, odosno slovenskog termina za malo brdo ili planinu.
Prema nekim podacima, pleme Kuči na prostorima na kojima danas živi nalazi se još od desetog vijeka, dok je prvo zvanično spominjanje vezano za 15. vijek, odnosno, 1455. godinu, kada je sastavljen ugovor između poglavara iz Gornje Zete i Mletačke republike, a u koji je obuhvatao dogovor da u tim predjelima crkvenu službu u crkavama mogu da obavljaju samo sveštenici srpske, odnosno, pravoslavne vjere. Najjednostavnija podjela ovog plemena izgleda ovako: Stari Kuči (Starokuče), Novi Kuči (Novokuče) i Kuči Albanci (Zatrijepčane).
Živeći na svojoj teritoriji, pet vijekova pod turskom imperijom Kuči su se zajedno s drugim plemenima, što srpskim, što albanskim (arbanaškim) uspješno očuvavali svoju automomiju, za koju su se stalno borili. Imali su, moderno rečeno, “državu u državi”, koja je ipak bila plaćena što migracijama, što brojnim ljudskim životima.
Tokom 16. vijeka neke od najpoznatnijih uglednih kučkih porodica primile su islam. Godine 1565. u savezu sa Klimentima i Piperima, Kuči su podigli ustanak protiv Osmanskog carstva.
Bogata istorija prožeta je prelascima članova plemena iz pravoslavlja u katoličanstvo i islam, ali i u vraćanju u pravoslavlje, u čemu je možda najveće ime Vojvode Drekalov, koji se vodi kao rodonačelnik Drekalovića i bratstva plemena Kuči. Naime, prema nekim predanjima Drekale se navodi kao direktni potomak Mrčnjavčevića, a prema drugim, bio je unuk Đura Kastriota Skenderbega. Takođe, njegovi direktni potomci su bili Marko Miljanov Popović Drekalović, vojskovođa, vojvoda i pisac i Vasa Čarapić “Zmaj od Avale” , junak i vojvoda iz Prvog srpskog ustanka.
Sem borbe sa Osmanlijama, Kuči su se sukobili i sa vojskom Crne Gore prije ujedinjenja. Prvi put 1855. a zatim i godinu dana kasnije, 1856. godine, oba puta na Vidovdan. U tim napadima, odnosno, “poharama”, koje su bile sprovedene zbog odbijanja da se povinuju, te i da plaćaju vlastima porez, stradalo je u krvavim obračunima veliki broj Kuča. U prvoj, kada su stradali pretežno žena, djeca i starci, život je izgubilo oko 80 ljudi i to tako što su im sabljama sjekli glave, dok je u drugoj pohari uijeno čak 243 člana plemena Kuči, od kojih su neki bile tek rođene bebe u kolevkama, kao i mala djeca.
Od prvog spomena do dana današnjeg, Kuči u svojim redovima imaju velika imena, što učesnika borbi, što sportskih radnika, umjetnika i političara koji sa ponosom ističu svoje porijeklo i pripadnost Kučima, poput Dejana Radonjića, Duška Ivanovića, Branislava Prelevića, Dušana Prelevića Preleta, Mladena Nelevića, Ane Ivanović, a Kučima je pripadao i ubijeni srpski političar sa Kosova Oliver Ivanović.
Koliko je snage i volje u ovom bratstvu najbolji je pokazatelj primjer devedesetpetogodišnjeg Svetozara Pavićevića, koji je na sahranu mitropolitu Amfilohiju, koja je održana prije dva dana, stigao pješke. Tom prilikom on je pješke prešao 12 kilometara zajedno sa ostalim članovima Kuča.
“Izgubismo vladiku, pomiritelja naroda, koji je bio ravan Vasiliju Ostrškom. Tužan sam jer smo izgubili velikog Srbina, današnjeg Petra Cetinjskog”, izjavio je on tom prilikom, piše Blic.
