Ponos američke avijacije: Na današnji dan oboren “nevidljivi” avion
27.03.2025. | 09:01Vojska Savezne Republike Jugoslavije je na današnji dan prije 26 godina tokom NATO agresije oborila američki lovac stelt bombarder “F-117A”, koji je bio “nevidljiv” za radare i ponos američke avijacije.
To je bio prvi i jedini potvrđeni gubitak aviona NATO alijanse izrađenog u stelt tehnologiji.
Stelt avion je četvrtog dana NATO agresije u ataru sela Buđanovci nadomak Rume oborio Treći divizion 250. brigade protivvazdušne odbrane, što je bilo prvo obaranje neprijateljske letjelice tokom NATO bombardovanja 1999. godine.
Pogođen je sa srpskih položaja sa dvije ruske rakete “neva” iznad Šimanovaca, kod Beograda, a pao je tridesetak kilometara dalje. Kasnije je i nastala šala “izvinite, nismo znali da je bio nevidljiv”.
Jedinicom koja ga je oborila oko 20.40 časova komandovao je pukovnik Zoltan Dani, dok je američki pilot potpukovnik Dejl Zelko, koji se katapultirao, spasen šest časova kasnije kada su ga evakuisale američke snage.
U Ratnom dnevniku je zamjenik komandanta Trećeg raketnog diviziona 250. raketne brigade protivvazdušne odbrane, potpukovnik Đorđe Aničić opisao je šta se dešavalo na položaju sa kojeg je potpukovnik Zoltan Dani gađao “nevidljivog”, koji je bio primijećen na radaru na daljini od 23 kilometra.
Dani je sa članovima njegove divizije izračunao da bi američkom projektilu bilo potrebno 25 sekundi da ih pogodi zbog čega je odlučio da cijelu akciju treba sprovesti za najviše 20 sekundi, što su i uspjeli.
Ova priča inspirisala je Željka Mirkovića, srpskog autora dokumentarnih filmova, da snimi film “21. sekund” sa Zoltanom Danijem u glavnoj ulozi, a premijeru je imao 2009. godine.
Nakon pada aviona i katapultiranja američkog pilota pukovnika Dejla Zelka američka spasilačka misija krenula je u akciju u jednom helikopteru “MH-60” i dva “MH-53”, a u pratnji se nalazilo šest aviona “T-10”.
Predstavnik za štampu Pentagona Ken Bejkon je 28. marta 1999. godine potvrdio da je avion američkog ratnog vazduhoplovstva pao 40 kilometara zapadno od Beograda, a uzrok pada nije naveden jer, prema saopštenju, zvaničnici Pentagona još nisu znali da li je avion oboren ili je kvar doveo do gubitka letjelice.
Američke vlasti su u nekoliko navrata zahtijevale od jugoslovenskih organa da se u SAD vrate svi dijelovi i ostaci lovca bombardera “F-117A”, ali se najveći dio ostataka oborenog aviona, 75 odsto, nalazi u Muzeju vazduhoplovstva nadomak Beogradskog aerodroma “Nikola Tesla”.
Jedan dio krila nalazi se u okviru stalne postavke memorijalne sobe, posvećene herojima 250. raketne brigade, u komandi te jedinice u Beogradu na Banjici.
NATO bombardovanje Jugoslavije, koju su činile Srbija i Crna Gora, počelo je 24. marta 1999. godine i okončano je poslije 78 dana Kumanovskim sporazumom, nakon čega je usvojena i rezolucija 1244 Savjeta bezbjednosti UN o Kosovu i Metohiji.
Intervencija je pokrenuta bez odobrenja Savjeta bezbjednosti UN poslije neuspjeha u pregovorima Beograda i kosovskih Albanaca u francuskom Rambujeu i Parizu u februaru i martu iste godine, a povod je bio navodni progon Albanaca na Kosovu, kako su tada saopštili iz NATO-a, dok u Srbiji smartaju da je povod bio otcjepljenje Kosova i Metohije od Srbije.
