Rane koje još bole: Dan sjećanja na NATO agresiju
24.03.2025. | 07:08Agresija NATO alijanse na Srbiju, odnosno tadašnju SR Jugoslaviju, počela je 24. marta 1999. godine u večernjim satima, bez odobrenja Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija.
Prema podacima Ministarstva odbrane Srbije, tokom 78 dana agresije ubijen je 1.031 pripadnik Vojske i policije, a poginulo je oko 2.500 civila, među njima 89 djece. Ranijeno je oko 6.000 civila, od toga 2.700 djece, kao i 5.173 vojnika i policajaca, a 25 osoba vodi se kao nestalo.
Kako je svjetskoj javnosti predstavljeno, razlog agresije bila je situacija na Kosovu i Metohiji, odnosno teška humanitarna kriza na tom prostoru, a naredbu za napad dao je Havijer Solana, tada generalni sekretar NATO-a, generalu SAD Vesliju Klarku.
Kao izgovor za agresiju NATO-a iskorišćeni su događaji u Račku, 15. januara, a onda i neuspjeh navodnih pregovora vođenih u Rambujeu i Parizu.
Pošto je Skupština Srbije potvrdila da ne prihvata odluku o stranim trupama na svojoj teritoriji, uz prijedlog da Ujedinjene nacije nadgledaju mirovno rješenje na Kosovu i Metohiji, NATO je započeo vazdušne udare.
U stvarnosti, na KiM se dogodila serija terorističkih akata koje je počinila takozvana OVK, kako protiv snaga bezbjednosti Srbije i SRJ, najviše policije, tako i protiv brojnih civila, ne samo Srba nego i Albanaca, objekata infrastrukture, srpskih svetinja takođe.
Prema prvom saopštenju Generalštaba Vojske Jugoslavije, 24. marta oko 20.45, u prvom naletu gađano je više od 20 objekata. Prvi projektili pali su na kasarnu u Prokuplju u 19.53. Slijedio je napad na Prištinu, Kuršumliju, Batajnicu, Straževicu. NATO je započeo bombardovanje s brodova u Jadranu, kao i iz četiri vazduhoplovne baze u Italiji.
Tokom 11 sedmica agresije gotovo da nema grada u Srbiji koji se nije našao na meti. NATO je izvršio 2.300 udara i bacio 22.000 tona projektila, među kojima 37.000 zabranjenih kasetnih bombi i onih punjenih obogaćenim uranijumom.
Po nalazima odgovarajućih službi Srbije, do 10. juna zabilježeno je 18.168 avio-preleta. Po NATO izvorima, naleta je bilo 38.004, od toga 10.484 vatrenih dejstava, dok su ostalo bila izviđanja, avaxi i slično. U dejstvima je u prvo vrijeme učestvovalo dnevno oko 70 borbenih aviona, da bi docnije taj broj bio i oko 400 svakodnevno.
Osim napada s brodova u Jadranu, kao i iz četiri vazduhoplovne baze u Italiji, operacije su izvršavane i iz baza u zemljama Zapadne Evrope i iz SAD.
Uništen je veliki dio infrastrukture u zemlji, privredni objekti, škole, zdravstvene ustanove, medijske kuće, spomenici kulture, crkve i manastiri. Sve zajedno, procjenjuje se, oko 50 odsto proizvodnih kapaciteta Srbije.
Razoreno je ili oštećeno oko 25.000 stambenih objekata, onesposobljeno 470 kilometara puteva i 595 kilometara pruga. Oštećeno je 14 aerodroma, 19 bolnica, 20 domova zdravlja, 18 dječjih vrtića, 69 škola, 176 spomenika kulture i 44 mosta, dok je 38 razoreno.
Uništen je trećina elektroenergetskog kapaciteta zemlje. Bombardovane su rafinerije u Pančevu i Novom Sadu, što je imalo i nesagledive ekološke posljedice. NATO je upotrebio, navodno prvi put, takozvane grafitne bombe za onesposobljavanje elektroenergetskog sistema.
Razorena je ambasada Kine u Beogradu 7. maja 1999.
Zgrada RTS-a u Beogradu uništena je 23. aprila. Poginulo je 16 osoba i isto toliko ranjeno. Zgrada Televizije Novi Sad razorena je 3. maja 1999, na Međunarodni dan slobode medija.
O materijalnoj šteti koja je nanesena tokom NATO agresije izneseni su različiti podaci. Tadašnje vlasti u Beogradu procjenile su štetu na približno stotinu milijardi dolara, a grupa ekonomista G17 procjenila je štetu na 29,6 milijardi ondašnjih dolara.
NATO je negirao da je imao gubitaka, a iz Beograda su dolazile tvrdnje da je oboreno više desetina letjelica. Ruska agencija APN objavila je da je NATO izgubio više od 400 vojnika i preko 60 letjelica, dok je američki predsjednik Bil Klinton naveo u govoru 10. juna 1999. da NATO nije imao žrtava.
U Muzeju vazduhoplovstva u Beogradu čuvaju se ostaci srušenih aviona F-117, F-16, bespilotnih letjelica, krstarećih projektila.
Vojnom agresijom na Srbiju, navodno zbog situacije na KiM, prijećeno je gotovo deceniju ranije, zapravo od samog početka krize na prostoru bivše Jugoslavije.
Odluku o usvajanju naredbe za aktiviranje snaga Savjet NATO-a donio je 12. oktobra 1998.
Do obustave agresije NATO došlo je poslije potpisivanja Vojno-tehničkog sporazuma kod Kumanova 9. juna 1999.
Tri dana po potpisivanju sporazuma započelo je povlačenje snaga Srbije odnosno SRJ s Kosova i Metohije.
Havijer Solana, tadašnji generalni sekretar NATO-a 10. juna 1999. izdao je naredbu o prekidu bombardovanja.
Posljednji projektili pali su 10. juna u rejonu sela Kololeč, kod Kosovske Kamenice, u 13.30, i na kasarnu u Uroševcu oko 19.35.
Bio je to 79. dan NATO agresije na Srbiju, odnosno SRJ.
