Osam decenija od “Dana D”: Da li je Evropa izvukla pouku?

06.06.2024. | 18:03

Svijet danas obilježava osamdesetu godišnjicu iskrcavanja u Normandiju, poznatog kao “Dan D”, u kojem su Savezničke snage prodrle na tlo Starog kontinenta u operaciji “Overlord”, a kasnije oslobodile cijelu zapadnu Evropu od nacističke okupacije.

Ovogodišnja proslava po programu traje od 23. maja do 23. avgusta i tokom ova tri mjeseca biće održane razne komemoracije i drugi događaji u spomen na ono što se dešavalo tokom priprema i izvođenja iskrcavanja, a zatim i onoga što je uslijedilo kao prva faza operacije “Overlord”.

Skup svjetskih lidera, među kojima je Džozef Bajden, predsjednik SAD, ali ne i Vladimir Putin, predsjednik Rusije, kulminacija je proslave i održava se danas na Američkom vojnom groblju u Normandiji kao i na plaži “Omaha”, koja je bila jedno od najvećih stratišta, ali i mjesto velike pobjede saveznika predvođenih Američkom vojskom, prenosi Euronews.

Skupu prisustvuju i Volodimir Zelenski, ukrajinski predsjednik, te predstavnici britanske kraljevske porodice, sa čije je teritorije isplovila saveznička flota u pohod na Normandiju, a koja je označila početak kraja rata na zapadnom frontu.

Ipak, događaji vezani za iskrcavanje i operaciju “Overlord” ostaju u fokusu istoričara i javnosti do današnjeg dana.

Naime, 6. juna 1944. godine savezničke snage predvođene vojskama Sjedinjenih američkih država, Velike Britanije i Kanade izvršile su iskrcavanje na plaže “Omaha”, “Juta”, “Džuno”, “Svord” i “Gold” čime je otpočela operacija “Overlord”.

Operacija “Overlord” je dugo i pažljivo pripremana, a za komandanta Savezničkih snaga je izabran američki general Dvajt D. Ajzenhauer, čiji je pomoćnik bio britanski general i pobjednik kod El-Alamejna, Bernard Montgomeri.

U početnoj fazi operacije, tj. iskrcavanju u Normandiju, učestvovalo je više od 12.000 aviona i preko 7.000 plovila, koja su preko kanala Lamanš do obala Francuske prenijeli i prevezlli oko 160.000 vojnika samo na “Dan D”, dok je do kraja avgusta u Francuskoj bilo čak tri miliona savezničkih vojnika.

Iskrcavanje savezničkih snaga u Normandiju je nacističku Njemačku zadesilo “na krivoj nozi”, s obzirom da je vojno i političko rukovodstvo očekivalo napad kod Kalea, na fizički najbližoj tački između britanskog ostrva i Starog kontinenta.

Po podacima za operaciju “Overlord”, hiljade i hiljade savezničkih i njemačkih vojnika je izgubilo život, a desetine hiljada je ranjeno, nestalo i zarobljeno.

Prema podacima za sam dan iskrcavanja, saveznička strana je izgubila više od 10.000 vojnika, od kojih su mnogi nestali. S druge strane, njemačka vojska je imala otprilike isto toliko gubitaka.

Milioni ljudskih života izgubljeni tokom Drugog svjetskog rata uticali su na konfiguraciju poslijeratne Evrope. Dok mnogi evropski narodi nisu doživjeli biološku obnovu do danas kao posljedicu gubitaka pretrpljenih u ratu, slika Evrope na ekonomskom planu se ubrzano mijenjala.

Razorena ratom, srušena do temelja, Evropa je obnovljena, a ekonomski najjače i za život najpoželjnije zemlje su opet Njemačka, Francuska, Belgija, Holandija, Norveška…

Na proslavu godišnjice početka operacije “Overlord” nije pozvan Putin, ali su organizatori istakli da će “Rusija biti pozvana kao predstavnica” s obzirom da je ona zemlja nasljednik Sovjetskog saveza, koji je pobijedio nacističku Njemačku na istočnom frontu, učestvujući kao zemlja Saveznica u oslobađanju Evrope u maju 1945. godine.

Krvlju natopljene obale Normandije su za sjećanje, ali i opomenu, a ova okrugla 80. godišnjica je možda posljednja okrugla godišnjica sa živim učesnicima operacije “Overlord”, kako je napisao CNN, koji još mogu da posvjedoče o užasima rata i stotinama hiljada mrtvih.