Ekstremne vremenske prilike: Kako klimatske promjene utiču na toplotne talase

23.07.2022. | 14:45

Ljudi širom planete doživljavaju dramatične toplotne talase, smrtonosne poplave i šumske požare kao posljedicu klimatskih promjena.

Veliku Britaniju i dijelove Evrope zadesile su ovog mjeseca temperature iznad 40 stepeni Celzijusa, što je dovelo do prekida saobraćaja i nestašice vode.

Emisije izazvane sagorijevanjem fosilnih goriva zadržavaju toplotu u atmosferi od početka industrijske ere.

Ta dodatna toplota nije ravnomjerno raspoređena na planeti i izaziva ekstremne vremenske prilike, prenosi BBC.

Ukoliko se globalne emisije ne smanje, taj ciklus će se samo nastaviti.

Evo četiri načina na koji klimatske promjene mijenjaju vremenske prilike.

Vreliji, duži toplotni talasi

Da bi se bolje razumio uticaj malih promjena na prosječne temperature, zamislite ih kao zvonastu krivu sa ekstremnim hladnoćama i vrućinama na njenim krajevima, a najčešćom temperaturom u sredini.

Mala promjena u centru znači da veći dio krive dodiruje ekstreme – i tako toplotni talasi postaju češći i ekstremniji.

Temperatura u Velikoj Britaniji prvi put je premašila 40 stepeni Celzijusa 19. jula.

Meteorološka služba Velike Britanije procjenjuje da je ekstremna vrućina viđena tokom najskorijeg toplotnog talasa sada deset puta vjerovatnija zbog klimatskih promjena.

A sve može samo još više da se pogorša.

“Za nekoliko decenija, ovo bi zapravo moglo da bude prilično hladno ljeto”, kaže profesor Fridrike Oto, klimatski naučnik sa Imperijalnog koledža u Londonu.

Meteorološka služba je istakla i da toplotni talasni nisu samo vreliji. Oni i duže traju.

Dužina toplih perioda više se nego udvostručila u posljednjih 50 godina.

Toplotni talasi mogu postati duži i intenzivniji uz pomoć još jednog vremenskog fenomena – toplotne kupole.

U oblasti visokog pritiska, topao vazduh se pritiska nadole i zadržava na jednom mjestu, izazivajući skok temperature na čitavom kontinentu.

Kad oluja poremeti mlaznu struju, sačinjenu od strujanja brzog vazduha, to je pomalo kao da cimnete konopac za preskakanje na jednom kraju i gledate kako on kreće da talasa čitavom dužinom.

Ti talasi čine da se sve drastično uspori i vremenski sistemi mogu da se zaglave nad istom oblašću danima – kao što smo vidjeli u Indiji ranije tokom godine.

Indija i Pakistan već su doživjeli pet sukcesivnih toplotnih talasa ove godine, a Džakobabad u Pakistanu u jednom trenutku u maju dostigao je 49 stepeni Celzijusa.

Na južnoj hemisferi, Argentina, Urugvaj, Paragvaj i Brazil postigli su rekordni toplotni talas u januaru – mnoge oblasti imale su svoj najtopliji dan u istoriji.

Istog mjeseca je Onslou u Zapadnoj Australiji doživio 50,7 stepeni Celzijusa, sveukupno najvišu temperaturu ikad zabilježenu na južnoj polulopti.

Prošle godine su Sjevernu Ameriku takođe pogodili dugi toplotni talasi.

Zapadni kanadski grad Liton izgorio je kad je temperatura dostigla 49,6 stepeni Celzijusa, oborivši prethodni rekord za skoro pet stepeni.

Tako snažan toplotni talas bukvalno bi bio nemoguć bez klimatskih promjena, tvrdi mreža Sjvetska vremenska atribucija, saradnja međunarodnih klimatskih naučnika.

Jedna teorija sugeriše da više temperature na Arktiku dovode do usporavanja mlaznih struja, povećavajući vjerovatnoću nastanka toplotnih kupola.

Trajnije suše

Kako toplotni talasi postaju sve snažniji i duži, tako bi i suše mogle da se pogoršaju.

Između toplotnih talasa padne manje kiše, tako da se brže istroše vlažnost zemlje i zalihe vode.

To znači da je zemlji potrebno manje vremena da se zagrije, zagrijavši vazduh iznad sebe i dovevši do jačih vrućina.

Potražnja za vodom ljudi i zemljoradnje vrši još veći pritisak na zalihe vode, doprinoseći njenim nestašicama.

Više goriva za šumske požare

Do šumskih požara može da dovede direktno čovječja aktivnost – ali prirodni faktori takođe mogu da odigraju ogromnu ulogu.

Ciklus ekstremnih i dugotrajnih vrućina koje izazivaju klimatske promjene izvlači sve više i više vlage iz zemlje i vegetacije.

Ti sušni uslovi idealni su za šumske požare, koji mogu da se prošire nevjerovatnom brzinom.

Sezona šumskih požara na sjevernoj polulopti počela je rano u nekim oblastima, zbog nedostatka padavina i netipične vreline, a pogoršala se tokom jula.

Skorije, ozbiljni šumski požari desili su se u Francuskoj, Španiji, Portugalu, Grčkoj, Hrvatskoj i Albaniji – evakuisane su hiljade stanovnika, a izvještava se da je stradalo više stotina.

U Kanadi prošlog ljeta, toplotni talasi doveli su do požara koji su se proširili tako brzo i eksplozivno da su stvorili vlastiti vremenski sistem, formirajući oblake pirokumulonimbuse.

Ovi kolosalni oblaci potom su proizveli gromove koji su izazvali još požara.

Učestalost velikih šumskih požara drastično se povećala posljednjih decenija, prenose Nezavisne.

U poređenju sa sedamdesetim godinama prošlog vijeka, požari na više od 10.000 jutara zemljišta sada su sedam puta učestaliji u zapadnoj Americi, prema Klimatskoj centrali, nezavisnoj organizaciji naučnika i novinara.

Ekstremnije padavine

Tokom uobičajenog vremenskog ciklusa, topli vremenski uslovi stvaraju vlagu i isparavanje vode u vazduhu, koji se pretvaraju u kapljice i stvaraju kišu.

Što toplije postane, međutim, više je isparavanja u atmosferi.

To dovodi do više kapljica i obilnijih padavina, ponekad za kraći vremenski period i nad malom oblašću.

Poplave su ove godine već pogodile Španiju i dijelove istočne Australije.

U periodu od samo šest dana, Brizbejn je doživio skoro 80 odsto svojih godišnjih padavina, dok je Sidnej zabilježio više od svojih prosječnih godišnjih padavina za malo više od tri mjeseca.

Ove nagle padavine povezane su sa posljedicama klimatskih promjena na drugim mjestima, prema Piteru Glajku, specijalisti za vodu iz američke Nacionalne akademije nauka.

“Kad se sušne oblasti šire, kao u Sibiru i zapadnim SAD, voda pada negdje drugdje, nad manjim oblastima, dovodeći do poplava”, kaže on.

Vremenske prilike će širom planete uvijek biti izuzetno promjenljive – ali klimatske promjene te varijacije čine ekstremnijim.

I sada je izazov ne samo ograničiti dalji uticaj ljudi na atmosferu, već i prilagoditi se i izaći na kraj sa ekstremnim vremenskim prilikama koje već doživljavamo.