Na zaprepašćenje astronoma: Bijeli patuljak preživio sopstvenu eksploziju

30.06.2022. | 14:21

U životu jedne zvijezde nalik Suncu, bijeli patuljak je njena krajnja tačka. Nakon što takva zvijezda nabubri i postane crveni džin, a zatim ponestane goriva potrebnog za reakcije nuklearne fuzije, zvijezda izbacuje svoje spoljašnje slojeve da bi formirala planetarnu maglinu, ili omotač difuznog gasa.

Kako se maglina širi i raspršuje, za sobom ostavlja inertno jezgro zvijezde, koje se naziva bijeli patuljk.

Bijeli patuljci su veličine naše planete, ali imaju masu koja je ekvivalentna masi zvijezde. Kao takvi, oni su gusti objekti sa gravitacijom koja je dovoljno jaka da povuče materijal iz bilo koje bliske zvijezde pratioca. Kada prikupi dovoljno materijala, bijeli patuljak eksplodira u termonuklearnoj detonaciji koja obično uništava zvijezdu, što naučnici nazivaju supernovom tipa Aj-ej (Ia).

Ili su bar tako mislili.

Godine 2012, kada su astronomi vidjeli kako supernova nazvana 2012Z eksplodira u spiralnoj galaksiji NGC-1309, koja je oko 120 miliona svjetlosnih godina udaljena od Zemlje u sazviježđu Eridan, svemirski teleskop Habl brzo je stupio na scenu. Habl je snimio NGC-1309 mnogo puta u godinama pre supernove, a astronomi su uspjeli da identifikuju sistem zvijezda koji je eksplodirao, otkrivši da sadrži bijelog patuljka koji je grabio materijal sa stare zvijezde bogate helijumom, možda crvenog džina.

Ovo je bio prvi put da su naučnici uspjeli da snime progenitora supernove tipa Aj-ej. Ipak, izgledalo je da nešto nije u redu u podacima koje je slao Habl. Ne samo da su slike pokazale da je praotac nekako preživio eksploziju već je beli patuljak, na neki način, bio još svjetliji nego ranije.

„Niko nije očekivao da će videti preživelu zvezdu koja je još sjajnija“, navodi u izveštaju Kertis Mekali, astrofizičar iz Opservatorije Las Kambres sa sedištem u Kaliforniji. „To je bila prava zagonetka.“