Prasak 11 miliona kilometara od Zemlje fascinirao i naučnike: Šta treba znati o “svemirskom sudaru” i važnom testu NASA

28.09.2022. | 22:39

Mala tačka na nebu, udaljena oko 11 miliona kilometara od Zemlje, prasnula je i na nekoliko minuta zasvijetljela jače od svih zvijezda koje je okružuju.

To se dogodilo na noćnom nebu poslije istorijskog udara letjelice DART u asteroid Dimorfos, kojim je NASA testirala, da li bi čovječanstvo moglo potencijalno da se odbrani od asteroida.

Astronomi širom svijeta posmatrali su ovaj istorijski momenat, koji mnogi smatraju početkom nove ere.

“Ovo je prevazišlo moja očekivanja. Objekat je sada skoro tri magnitude svjetliji nego ranije, ovo je desetine puta više”, rekao je italijanski astronom Đanluka Masi.

Masi i njegov kolega Berto Monard posmatrali su kako Dimorfos, ne samo da postaje svjetliji, već i raste u veličini i mijenja smjer kretanja, dok se oblak krhotina širio okolnim prostorom.

“Ubrzo poslije udara, ispuštena je količina prašine kao sada se ovaj oblak prašine širi, i odbija svjetlost Sunca, kao kometa. Postoje čestice koje se udaljavaju od asteroida i zato imate veći oreol svjetlosti”, objašanjva Monard, prenosi Space.com.

Dimorfos je manji asteroid koji, poput mjeseca, kruži oko većeg asteroida Didimosa. Dimorfos ima prečnik od 170 metara, što znači da, kada bi bio postavljen u pustinju u Gizi, bio bi samo malo viši od piramida. Asteroid u centru, Didimos je 4,5 puta veći od “svog mjeseca”.

U pitanju je binarni sistem asteroida, koji se smatra “bližem Zemlji”. Dva asteroida takođe kruže oko Sunca, a najmanja moguća udaljenost između njih i planete Zemlje jeste oko sedam miliona kilometara.

Ova nebeska tijela nisu predstavljala nikakvu prijetnju za civilizaciju. NASA je poslala letjelicu u manji asteroid da bi usporila njegovo kretanje, približila ga gravitacionoj sili Didimosa, odnosno promijenili njegovu orbitu.

Letjelica je bila 100 puta manja od njega, tako da nije uništila asteroid, samo je napravila krater. Ipak, zbog sudara, u okruženju se podigla velika količina prašine, što sada uzrokuje jaču svjetlost ovog objekta.
NASA je na ovaj način proučavala da li bismo mogli potencijalno da se odbranimo od asteroida sličnih dimenzija koji se približava Zemlji. Za takav eksperiment je Dimofros bio idealan jer je njegova veličina u odnosu na asteroide koji bi mogli da se shvate kao prijetnja Zemlji realna.

S druge strane, ovo je samo prvi dio projekta koji NASA sprovodi u saradnji da Evropskom svemirskom agencijom (ESA), koja će za dvije godine proučavati svojstva asteroida.

Šta je sljedeće?

U okviru svemirske misije Hera, ESA 2024. godine planira da izvrši vizuelno, lasersko i radio naučno mapiranje Dimorfosa, čime će on postati najmanji asteroid do sada posjećen.

ESA objašnjava da, zbog velike prašine, opservatorije na Zemlji možda neće moći da uoče sve posljedice sudara. Upravo zato Hera će pojasniti naučnicima posljedice ovog istorijskog eksperimenta.

Proučavaće se masa asteroida, pomjerena orbite, kao i samo “mjesto sudara”, odnosno krater koji je nastao. Tako će nauka konačno dobiti precizan numerički model, na osnovu kojeg će biti spremna za operativnu upotrebu ove tehnike ukoliko se Zemlja suoči sa prijetnjom asteroida.

“Krećemo u novu eru čovječanstva, eru koja potencijalno ima sposobnost da nas zaštiti od nečega opasnog kao što je udar asteroida. Ovo je nevjerovatna stvar. Nikada ranije nismo bili sposobni za tako nešto”, rekla je poslije uspješnog testiranja Lori Glejz, direktorka Odjeljenja za planetarnu nauku NASA.

Holivudski filmovi decenijama unazad se igraju sa idejom asteroida koji se juri ka Zemlji. Iako nas ostvarenja kao što su “Veliki udar” ili “Ne gledaj gore” uče da je najbolje rješenje uništavanje tog objekta, nauka se ne bi složila sa tim tvrdnjama.

Endi Rivkin, iz JPL laboratorije za primijenjenu fiziku, i vođa istraživačkog tima DART, objasnio je razloge koji stoje iza takve teorije:

“Ako ga raznesete na milion komada, onda bi se neki od njih i dalje mogli da se sudare sa Zemljom. Što znači da bi opasnost i dalje bila izvjesna”.

Ovaj asteroid nije prijetnja, a šta je sa drugima?

Kako je ranije spomenuto, Dimorfos je bio idealan za poligraf za testiranje, jer je veličinom sličan onim asteroidima koji bi mogli da predstavljaju prijetnju. Ipak Geret Kolins profesor planetarne nauke na Imperijal koledžu u Londonu objasnio je koliko bi štetu teoretski mogao da napravi asteroid te veličine.

“Ako bi pao na London, prozori bi se razbili širom jugoistočne Engleske a šteta u širem području grada bila bi ekstremna. Ne bi bilo preživjelih u centru Londona zbog samog udara i zbog jačine vazdušne eksplozije.

Mali fragmenti asteroida sveprisutni su u svemiru, ali većina ovih komadića veličine je zrna pijeska, stoga mogu da uđu u Zemljinu atmosferu bez posebne smetnje.

Da bi objekat iz svemira uopšte stigao do Zemljinog tla, u obliku malog šljunka, mora da bude širok najmanje pet metara, prilikom ulaska u atmosferu, a tolike stijene su znatno rjeđe u našem okruženju, piše Space.com.

Prema podacima američke svemirske agencije, asteroid veličine automobila, naiđe na našu planetu otprilike jednom godišnje, dok nam se stijena veličine fudbalskog terena približi otprilike jednom u 2.000 godina.

Ipak, opravdano je pitanje, koliki je asteroid koji bi teoretski mogao da dovede do kraja civilizacije?

Granična tačka prijetnje: Stijena veličine teniskog terena

U februaru 2013. godine, blistava vatrena lopta proletjela je jutarnjim zimskim nebom u blizini grada Čeljabinska na jugoistoku Rusije. Kako se traka svjetlosti približavala snijegom prekrivenom pejzažu, razvedrila se i na kraju eksplodirala oko 30 kilometara iznad zemlje.

Udarni talas izazvan eksplozijom, koji je oslobodio oko deset puta više energije nego što je nuklearna bomba bačena na japanski Hirošimu, razbio je prozore na hiljadama zgrada, pa čak i uništio krov lokalne fabrike. Više od 1.400 ljudi je povrijeđeno, a komad stijene težak 500 kilograma pronađen je u obližnjem jezeru, piše Space.com.

“Svemirska stijena veličine ovog meteorita je otprilike na graničnoj tački za zabrinutost”, rekao je za Space.com Geret Kolins, profesor planetarne nauke na Imperijal koledžu u Londonu. Meteorit je bio otprilike širine 20 metara, odnosno veličine jednog teniskog terena

“Čeljabinsk jeste izazvao dosta povreda i dosta štete, ali to nije bila neka vrsta ekstremne prijetnje po život. Meteorit je stigao pod prilično plitkim uglom, što je značilo da je centar eksplozije bio prilično visoko. Bilo bi još gore da je ušao strmijom putanjom”, objasnio je Kolins.