U nekim oblastima već imaju primat: Sve više žena među naučnicima

11.02.2023. | 12:20

Povodom 11. februara, Međunarodnog dana žena i djevojaka u nauci, prorektor za međunarodnu i međuuniverzitetsku saradnju Univerziteta u Banjaluci Milica Balaban ističe da je nauka, po svojoj prirodi, globalna i otvorena za sve.

Ona precizira da fundamentalne nauke, prvenstveno fizika, hemija i biologija, ali i neke druge discipline, predstavljaju izvorište naučnih koncepata koji su definisani i opšteprihvaćeni kao osnovni prirodni zakoni i teorije.

Tu spada, recimo, klasična teorija gravitacije, teorija molekulskih orbitala, Mendelova pravila nasljeđivanja…

“U svjetskoj naučnoj zajednici, u idealnom slučaju, doprinos naučnog rada procjenjuje se kroz uticaj koji taj rad ima na druge naučnike”, navodi Balabanova za Srnu.

Ona pojašnjava da su danas uobičajeni “alati” za procjenu naučnog doprinosa – broj citata i faktori citiranosti kako pojedinačnih radova, tako i samih naučnika, mada postoje još neki faktori koji se uzimaju u obzir, kao i čitava naučna disciplina koja se bavi ovom temom.

“Ako istražimo ove pokazatelje na Univerzitetu u Banjaluci, kao najvećoj istraživačkoj instituciji u Republici Srpskoj, vidljivo je da su najcitiraniji radovi u oblasti nuklearne fizike profesorica Olje Đorđić i Biljane Antunović – to je nekoliko desetina hiljada citata”, ističe Balabanova.

Ona naglašava da su od deset najcitiranijih naučnika banjalučkog Univerziteta (koji imaju više od 1.000 citata), pet žene.

“To nas čini potpuno ravnopravnim i vidljivim po ovom, trenutno, najobjektivnijem mjerilu. Mora se napomenuti da broj citata veoma zavisi i od same oblasti.

Tako su pored fizike, radovi u oblasti medicine i biomedicinskih istraživanja, biohemije, hemije i materijala veoma zapaženi i citirani, uzimajući u obzir da klasična nauka tradicionalno djeluje u ovim granama”, ističe prorektor Balaban.

Generalno, prirodne nauke upisuju u najvećem broju žene, odnosno djevojke, dok se i na matematici i informatici broj studentkinja povećava i trenutno iznosi oko 30 odsto.

“Osim nauke i matematike, takozvane STEM oblasti obuhvataju tehnologiju i inženjerstvo, koje su u prošlom vijeku smatrane uglavnom `muškim` oblastima i zanimanjima. Ove oblasti se na našem Univerzitetu izučavaju u grupi tehničkih fakulteta. Tehnologija i inženjerstvo su područja najvećeg globalnog rasta, pa na upisnim rang-listama primjećujemo sve veći broj djevojaka koje se odlučuju za studiranje na nekom od tehničkih fakulteta”, napominje Milica Balaban.

Osvrćući se na Studijski program hemije, koji je 1997. godine formiran na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Banjaluci, ona navodi da su od ukupno 126 studenata koji su završili opšti smjer, 106 žene (84 odsto).

Takođe, nastavni smjer završilo je ukupno 150 studenata, a 133 su diplomirane profesorice hemije, odnosno više od 88 odsto.

Prije šest godina licenciran je i drugi ciklus studija hemije, koji je do sada završio 21 student, od toga 18 ili 85 odsto žena.

Na prvom ciklusu studija hemije trenutno studira više od 88 odsto studentkinja (61 od 69), dok master studije hemije završava više od 78 odsto žena (11 od 14).

Balabanova navodi da je tokom prošle godine istraživano čime se bave diplomirani studenti te da je formirana svojevrsna “alumni veb stranica”.

“Od 128 koleginica i kolega koji su nam poslali podatke 107, odnosno 84 odsto su žene”, ističe ona.

Velika većina alumnistkinja i alumnista našla je posao u struci.

“Tako u institutima i akreditovanim laboratorijama za ispitivanje kvaliteta radi oko 20 odsto svršenih studenata, a isto toliko u industrijskim postrojenjima, raznim kompanijama, kao i opštinskim i republičkim institucijama”, navodi Balabanova.

Ona navodi da su u školama kao nastavnice hemije zaposlene 44 koleginice, a na Prirodno-matematičkom fakultetu u nastavi i na određenim projektima od ukupno pet, angažovane su tri alumnistkinje banjalučkog Univerziteta.

“Oko deset odsto naših diplomaca zaposleni su u inostranstvu, i to u struci. Većina od oko pet odsto nezaposlenih koleginica su tek nedavno diplomirale ili su napravile pauzu u karijeri zbog formiranja porodice”, objašnjava Balabanova.

Ona napominje da je gotovo deset odsto koleginica i kolega nastavilo školovanje u inostranstvu i to uglavnom na doktorskim ili master studijima na prestižnim univerzitetima u SAD, Rusiji i EU.

“Trenutno je u procesu akreditacija za Doktorski studij hemije na Univerzitetu u Banjaluci, pa očekujemo da će od naredne akademske godine procenat studenata koji se odlučuju na nastavak studija u inostranstvu biti manji”, zaključuje Balabanova.

Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, istraživanjem u Srpskoj se bavi 759 istraživača/naučnika, a od tog 349 žena /odnosno 46 odsto žena od ukupnog broja naučnika.

Prema statistici Ministarstva za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo za 2022. godinu, učešće žena u sufinansiranim programima Ministarstva procentualno je veće u odnosu na muške istraživače iz čega proizlazi da su u velikom procentu vidljive kao naučnice.

Ideja za Međunarodni dan žena i djevojaka u nauci prvi put je potekla od Komisije UN za žene.

U svijetu su samo 28 odsto istraživača žene, a Srbija se u 2021. godini našla na trećem mjestu u Evropi (51,4 odsto naučnog kadra čine žene) po kriterijumu rodne ravnopravnosti na ovom polju.

Kroz istoriju, samo tri odsto Nobelovih nagrada za nauku do sada je dodjeljeno ženama, a samo 11 odsto žena je na pozicijama viših istraživača koji vode projekte u Evropi.