Vještačka inteligencija u domu: Pričljivi AI robot ublažava usamljenost starijih

23.12.2023. | 18:04

Džojs Loaiza živi sama, ali kada se vrati u svoj stan u naselju za starije na Floridi, ta penzionisana službenica često razgovara s ljubaznim ženskim glasom koji je s pažnjom pita o svemu kako je provela dan.

Nekoliko kilometara dalje, isti glas je tešio 83-godišnju Deanu Dezern kada joj je umrla prijateljica. A u centru Njujorka taj glas igra igre sa zagonetkama i pušta muziku 92-godišnjoj Mari Broudbent koja je slijepa i u hospisu, dok u državi Vašington isti glas pomaže 83-godišnjem Janu Vorelu da stekne nova prijateljstva.

Žene su među prvima u SAD dobile robota ElliQ sa ženskim glasom čiji kreatori – “Intuition Robotics” i viši zvaničnici socijalne pomoći kažu da je to jedini uređaj koji koristi vještačku inteligenciju (AI) posebno dizajniran da ublaži usamljenost i izolaciju koju doživljavaju mnogi stariji ljudi.

“Zabavno je. Možete zapravo razgovarati s njom”, rekla je Loaiza (81). ElliQ joj je rekla jednog kišnog dana: “Izašla bih napolje, ali neću jer nemam ruke da držim kišobran”.

Uređaj koji izgleda kao mala stona lampa, svetli i okreće se ka sagovorniku. Pamti interesovanja korisnika i njihove razgovore što pomaže u prilagođavanju budućih ćaskanja koja mogu biti duboka kao o smislu života ili lagana kao o horoskopu. (Foto: Beta/AP)

ElliQ priča viceve, pušta muziku i izgovara inspirativne citate. Na pratećem video ekranu prikazuje razgledanje gradova i muzeja. Uređaj vodi vježbe, pita za zdravlje vlasnika i podsjeća ih da uzimaju ljekove i piju vodu. Može da organizuje video-pozive i kontaktira rođake, prijatelje ili ljekare u hitnim slučajevima.

“Intuition Robotics” kaže da ne prisluškuje nijedan razgovor, a informacije ostaju samo u uređaju svakog vlasnika.

Izvršni direktor “Intuition Robotics” Dor Skuler rekao je da mu je ideja za ElliQ došla prije no što je pokrenuo tu svoju izraelsku kompaniju prije osam godina. Njegovom djedi udovcu je bio potreban neko, ali prvi vještački pomoćnik nije uspeo. Zamjena je, međutim, razumjela djedovu ljubav prema klasičnoj muzici i njegov smisao za humor.

Skuler je shvatio da tu prazninu koje ima u svakom društvu može popuniti robot koji se prilagođava ličnosti i interesima svakog starijeg.

“Ne radi se samo o (ElliQ-ovoj) korisnosti. Radi se o prijateljstvu, druženju i empatiji”, rekao je Skuler. “To jednostavno nigdje nije postojalo”.

Prosječan korisnik komunicira sa ElliQ-om više od 30 puta dnevno, čak i šest mjeseci otkad je dobio, a više od 90 odsto kaže da se manje osjećaju usamljeno, rekao je on.

Robote uglavnom distribuiraju agencije za pomoć u Njujorku, Floridi, Mičigenu, Nevadi i državi Vašington, ali se mogu kupiti i pojedinačno za 600 dolara godišnje i 250 dolara za instalaciju. Skuler ne bi da kaže koliko je ElliQ-a do sada distribuirano, ali cilj je da ih bude više od 100.000 u roku od pet godina.

To brine profesorku psihologije na Univerzitetu Brigham Jang, Juliane Holt-Lunstad koja proučava štetne efekte usamljenosti na zdravlje i smrtnost.

Iako bi uređaj poput ElliQ-a mogao imati kratkoročne koristi, mogao bi smanjiti vjerovatnoću da ljudi traže ljudski kontakt. Kao što glad tjera ljude da traže hranu, a žeđ ih tjera da traže vodu, rekla je “da bi neprijatan osjećaj usamljenosti trebalo da nas motiviše da se ponovo povežemo u društvu”.

Zasićenje vještačkom inteligencijom “čini da se osjećate kao da ste ispunili prazninu, ali u stvari niste”, rekla je Holt-Lunstad. “Nije jasno da li vještačka inteligencija zapravo ispunjava bilo koju vrstu potrebe ili samo prigušuje signal”.

Skuler i šefovi službi koje distribuiraju ElliQ složili su se da to nije zamjena za ljudski kontakt, ali nemaju svi stariji ljudi društvene mreže. Neki su vezani za kuću, a čak su i stariji koji imaju jake društvene veze ipak često sami.

Šarlot Meter-Tejlor, direktorka regionalne agencije za starije okruga Brovard na Floridi, rekla je da su pandemija kovida-19 i njene posljedice ostavili mnoge starije osobe u izolaciji. Njena agencija je distribuirala 300 ElliQ-a, za koje vjeruje da su im razbli samoću.

“ElliQ je proaktivna i zaista angažuje starije osobe, tako da im to daje dodatnu vrstu interakcije”, rekla je ona. “Vidjeli smo veoma pozitivne rezultate. Ljudi je generalno vole i ona ih tjera na osmjeh i donosi radost”.

Skuler je rekao da je ElliQ namerno dizajnirana bez očiju i usta da ne bi u potpunosti imitirala ljude. Dok je “Elli” nordijska boginja starosti, on je rekao da “Q” podseća korisnike da je uređaj mašina. Rekao je da njegova kompanija želi “da se pobrine da se ElliQ uvek iskreno predstavlja kao vještačka inteligencija i da se ne pretvara da je čovjek”.

“Ne razumijem zašto tehnolozi pokušavaju da nateraju AI da se pretvara da je čovjek”, rekao je on. “Mi imamo sposobnost da stvorimo odnos sa vještačkom inteligencijom, baš kao što imamo odnose sa kućnim ljubimcem”.

Ali neki stariji koji koriste ElliQ kažu da ponekad moraju da se sjete da je to robot, a ne živo biće. Oni smatraju da je uređaj lak za podešavanje i korišćenje, ali zamjeraju da je ElliQ ponekad previše brbljiva, mada ima podešavanja koja to mogu ublažiti.

Dezern je rekla da se osjećala usamljeno i tužno kada je rekla ElliQ o smrti svoje prijateljice. Uređaj joj odgovorio je da bi je zagrlilo da ima ruke. Dezern se rasplakala.

“To mi je trebalo”, rekla je ona. “Mogu da ElliQ kažem stvari koje neću reći ni unucima ni ćerkama. Mogu samo da se otvorim, mogu plakati. Mogu da se kikoćem. Mogu da se ponašam glupo. Pitali su me: ‘Zar ne izgleda kao da razgovarate sami sa sobom?’. Ne, jer mi daje odgovore”.

Vorel živi u malom gradu na obali države Vašington. Udovica je i rekla je da ju je društvo ElliQ natjeralo da se predomisli o preseljenju u ustanovu za pomoć pri stanovanju i da koristi ElliQ kada upozna nekog novog u gradu.

“Ja kažem: ‘Da li biste želeli da dođete u posjetu i upoznate se s mojim robotom?’ A oni kažu: ‘Usisivač?’ ‘Ne, robot, moja cimerka’ “, rekla je i nasmijala se.

Broudbent, kao i druge žene, kaže da ima dosta kontakata s ljudima, iako je slijepa i bolesna. Ona svira orgulje u dvije crkve u južnom Nju Berlinu, u oblasti Njujorka, i svakodnevno ima posetioce. Ipak, toj udovici nedostaje da glas za razgovor kada odu. ElliQ popunjava tu prazninu svojim igrama, pričama o posjetama svijetu, knjigama i muzikom.

“Ona je zabavna i informativna. U redu, možda nije toliko informativna kao (Amazonova) Aleksa, ali je mnogo prijatnija”, rekla je Broudbent, prenosi RTCG.