Da li znate šta se dogodilo na današnji dan? “Vodič kroz vrijeme” zavirio u 29. oktobar

29.10.2021. | 07:22

Danas je petak, 29. oktobar, 302. dan 2021. godine. Do kraja godine ima 63 dana.

1321. – Umro srpski kralj Stefan Milutin Nemanjić (na fotografiji), koji je Srbiju učinio najmoćnijom državom na Balkanu, što je njegovom unuku Dušanu omogućilo da stvori carstvo. Na Saboru u Deževu 1282. prijesto mu je na osnovu sporazuma ustupio stariji brat Dragutin, koji je zadržao samo sjeverne krajeve Srbije. Koristeći borbu dinastija Anžujaca i Paleologa, osvojio je znatan dio Makedonije, prenio prijestonicu u Skoplje i namjeravao da srpsku državu širi prema Egejskom moru. Bio je u neprijateljstvu sa Romejom do 1299. godine – kad se oženio maloljetnom romejskom princezom Simonidom. Bogati rudnici srebra donosili su mu obilna sredstva za naoružanje i držanje jake najamne vojske i omogućili da pomaže razvoj umjetnosti i književnosti i zida crkve i manastire širom Srbije.

1507. – Rođen španski vojskovođa Fernando Alvares de Toledo Alba, koji je kao namjesnik Nizozemske inkvizitorskim terorom izazvao 1565. rat za oslobođenje, okončan 1581. njenim otcjepljenjem od Španije. Osvojio je 1581. Portugaliju, u kojoj je počinio krvave pokolje.

1811. – Rođen francuski socijalista-utopista Žan Žozef Šarl Luj Blan, koji je tvrdio da socijalističko društvo može biti stvoreno mirnim putem, uz pomoć države, osnivanjem “zadružnih radionica” i zemljoradničkih komuna. Djela: “Organizacija rada”, “Istorija deset godina, 1830-1840.”, “Istorija Francuske revolucije”.

1814. – Prvi parni ratni brod “Fulton”, koji je konstruisao Robert Fulton, isplovio je iz njujorške luke.

1888. – U Carigradu potpisana Konvencija o Sueckom kanalu, prema kojoj “kanal treba da bude slobodan i otvoren za sve trgovačke i ratne brodove bez razlike na zastavu, kako za vrijeme rata tako i u miru”. To je poštovano, osim u ratu, kad je kanal zatvaran za neprijatelje Velike Britanije, tada “tutora” Egipta.

1889. – Umro ruski pisac, književni kritičar i estetičar Nikolaj Gavrilovič Černiševski, koji je stvorio estetički sistem i snažno uticao na rusku književnost u 19. vijeku. Zbog propagiranja ideja seljačke revolucije i utopijskog socijalizma prognan je u Sibir. U disertaciji “Estetički odnos umjetnosti prema stvarnosti” insistirao je na društvenoj ulozi književnosti, ne zanemarujući, pri tome, analizu umjetničkih elemenata književnog djela. U romanu “Šta da se radi” vatreno je propagirao socijalističko-utopijske poglede na probleme braka, porodice, emancipacije žene i društvenih ideala. Ostala djela: “Ogledi o Gogoljevom periodu ruske književnosti”, “Književno-kritički članci”, “Rus na randevuu”.

1897. – Rođen njemački ratni zločinac Jozef Gebels, ministar propagande nacističkog Trećeg rajha.

1910. – Rođen engleski filozof Džuls Alfred Ejer, čija je knjiga “Jezik, istina i logika” svojevrstan manifest logičkog pozitivizma. Ostala djela: “Zasnivanje empirijskog znanja”, “Problem saznanja”, “Pojam osobe”.

1911. – Umro američki novinar mađarskog porijekla Džozef Pulicer, začetnik “žute štampe”, iz čije se fondacije svake godine dodjeljuje “Pulicerova nagrada” za novinarstvo, karikaturu, američku istoriju, poeziju, dramu, roman i muziku. Emigrirao je mlad u SAD, učestvovao u Američkom građanskom ratu i biran u Kongres. Bio je vlasnik listova “Vorld” i “Ivning vorld” u NJujorku i “Post-dispeč” u Sent Luisu. Na Kolumbija univerzitetu 1903. godine osnovao je prvu novinarsku školu.

1918. – Hrvatski sabor poslije raspada Austro-Ugarske u Prvom svjetskom ratu proglasio otcjepljenje Hrvatske, Slavonije i Dalmacije od Habsburške Monarhije radi priključenja Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, što je propraćeno velikom manifestacijom ispred zgrade Sabora u Zagrebu.

1923. – Turska proglašena republikom, a general Mustafa Kemal, od 1930. nazvan Ataturk, prvim predsjednikom.

1929. – Krah Njujorške berze, poznat kao “crni utorak”, označio je početak velike krize američke privrede, u kojoj su padale pod stečaj krupne banke i najmoćnije kompanije, a hiljade sitnih poslovnih ljudi doslovno dovedeno na prosjački štap. Nastupila je epoha samoubistava, najgorih slutnji i krajnjeg beznađa. Industrijska proizvodnja je pala u razvijenim zemljama na nivo s početka vijeka, a bez posla je ostalo 26 miliona ljudi.

1936. – U prvom vojnom udaru u arapskom svijetu general Bakr Sidki oborio iračku vladu.

1950. – Umro švedski kralj Gustav Peti, koji je tokom vladavine od 1907. do smrti osigurao neutralni status Švedske u oba svjetska rata.

1956. – Iskoristivši francusko-britanski napad na Egipat, izraelska armija je prodrla na Sinaj i brzo porazila slabe egipatske snage. Rat, koji su dvije zapadne zemlje povele radi zaštite političkih i ekonomskih interesa na Suecu, završen je početkom novembra, poslije intervencije UN i oštrih upozorenja SSSR i SAD.

1957. – Diktator Fulhensio Batista suspendovao kubanski ustav.

1962. – SAD su obustavile pomorsku blokadu Kube na zahtjev generalnog sekretara UN U Tanta. SAD su blokirale Kubu zbog instalisanja sovjetskog raketnog oružja na ostrvu, čime je izazvana Karipska kriza, okončana prethodnog dana sporazumom američkog i sovjetskog lidera – Džona Ficdžeralda Kenedija i Nikite Sergejeviča Hruščova o povlačenju raketa i obustavi blokade.

1964. – Ujedinjena Republika Tanganjika, Zanzibar i Pemba promijenili naziv u Tanzanija.

1988. – Prvi sovjetski raketoplan “buran” poletio sa Zemlje.

1996. – U Beču održana aukcija oko 8.000 slika, skulptura i ostalih umjetničkih djela, koja su od austrijskih Jevreja u Drugom svjetskom ratu oteli austrijski i njemački nacisti, a prihod je namijenjen ljudima koji su preživjeli holokaust.

1998. – Veteran američke astronautike Džon Glen je u 77. godini života spejs šatlom “Diskaveri” ponovo poletio u kosmos, 36 godina poslije njegove prve kosmičke misije.

2004. – Lideri EU potpisali novi Ustav Unije na ceremoniji u Rimu.

2006. – Georgi Parvanov ponovo izabran za predsjednika Bugarske.

2015. – Umro Ranko Žeravica (85), košarkaški stručnjak koji je od šezdesetih godina prošlog vijeka sa velikim uspjehom dvadesetak godina vodio mušku košarkašku reprezentaciju Jugoslavije do najsvjetlijih trofeja. Primljen je u Kuću slavnih FIBE 2007. godine.