Ne samo sijeda kosa i bore! Šimpanze u starosti, kao i ljudi, biraju staro društvo

28.10.2020. | 10:34

Starost ne odlikuje samo sijeda kosa i bore. Poznato je da ljudi kada dođu u poznije godine, više vole da se druže sa starim prijateljima i njihov društveni krug se sužava.

Sada su, naučnici, po prvi put, uočili isto ponašanje kod jedne vrste primata. Naučnici su poslije više od dvije decenije posmatranja načina života šimpanza otkrili da se stariji mužjaci radije druže sa dugogodišnjim prijateljima, čak na štetu uspostavljanja drugih društvenih veza.

“Utvrdili smo da šimpanze i ljudi dijele isti obrazac socijalnog starenja. Znamo da se ljudima sa starošću socijalne mreže smanjuju, ali, istovremeno, postojeće jačaju. Isto to vidimo i kod šimpanza”, naglašava Zarin Mačanda, primatolog sa Univerziteta Tafts u Masačusetsu.

Istraživači su svoje zaključke izveli poslije 78.000 sati posmatranja šimpanza napravljenih između 1995. i 2016. godine. Pratili su socijalne interakcije dvadeset jednog mužjaka šimpanze u dobi od 15 do 58 godina starosti u Nacionalnom parku Kibile u Ugandi. Pratili su mužjake jer oni imaju jače razvijenu mrežu socijalnih veza od ženki i češće komuniciraju.

Mačanda je, radeći u timu sa Aleksandrom Rozati sa Univerziteta u Mičigenu, En Arbur i ostalim istraživačima, odnose šimpanza klasifikovao u zavisnosti od toga koliko su vremena sjedili zajedno sa drugim jedinkama i njegovali ih. Potom su razne parove rangirali po bliskosti uspostavljenih veza na više kategorija – kategoriju u kojoj je izgledalo da oba mužjaka uživaju u vezi; jedostrana prijateljstva u kojima jedan šimpanza više želi da se druži nego drugi; i neprijateljstva, gdje nijedan mužjak nije pokazivao interesovanje za drugog.

Kada su uporedili obrasce prijateljskih veza, istraživači su otkrili da su starije šimpanze imale više međusobnih, a manje jednostranih prijateljstava od mlađih. Na primjer, jedan mužjak od 40 godina imao je tri puta više uzajamnih prijateljstava i trećinu manje jednostranih od petnaestogodišnjaka. Još jedna osobina koja je karakteristična za starije ljude, primijećena je i kod šimpanza. Kako su mužjaci postajali stariji, nivo njihove agresivnosti je opadao, to jest upuštali su se u mnogo manje fizičkih obračuna i manje su zastrašivali članove svog čopora.

Ovi nalazi su prilično iznenadili istraživače. Prema jednoj psihološkoj teoriji, poznatoj kao teorija socioemocionalne selektivnosti, stariji ljudi se radije odlučuju za pozitivne socijalne odnose jer su svjesni da im vrijeme ističe. Ali mnogi primatolozi tvrde da šimpanzama nedostaje ljudski osjećaj smrtnosti, sugerišući da je nešto drugo uzrok takvog njihovog ponašanja. Prema Mačandi, nalazi objavljeni na portalu Sajens, pokazuju da osjećaj budućeg vremena nije potreban da bi se društveni krugovi smanjivali tokom godina, a da sasvim drugi faktori utiču na ponašanje ljudi i šimpanza.

Robin Danbar, profesor evolucione psihologije na Univerzitetu u Oksfordu, ne slaže se sa socioemocionalnom teorijom selektivnosti, i tvrdi da mu ona zvuči kao “naivno psihobrbljanje”.

“Kod ljudi je pad društvenih veza sa godinama rezultat smanjenja društvene motivacije da izađu i upoznaju ljude, pomiješan sa nedostatkom mogućnosti”, smatra profesor. S obzirom na slično ponašanje šimpanza i ljudi, profesorka Džoan Silk, antropolog sa Državnog univerziteta u Arizoni, pretpostavlja da je ova navika nastala kod ljudi prije nego što su im se reazvile današnje kognitivne vještine i sposobnost predviđanja budućih događaja.

S obzirom na to i da se stariji muškarci manje bore za pronalaženje partnerke, onda se vjerovatno usredsređuju na uzajamno bliske odnose sa pouzdanim prijateljima, dodaje profesorka Silk, piše RTS.