Prekid TV signala: Čemu je služio šareni krug i kockice?

13.02.2022. | 22:24

Stariji sigurno pamte, a i mlađi vjerovatno mogu da se sjete ovakvih situacija: gledate tv i, odjednom, program se prekine, na ekranu se pojave raznobojne linije obično praćene piskavim tonom “koji probija uši”. Tada nas je uglavnom sve nerviralo što ne možemo da gledamo tv ali – čemu je ova slika zapravo služila?

Prvo, raznobojne forme u krugu, kvadratićima, pravougonicima i štraftama koje su se uz jednolično pištanje pojavljivale s vremena na vrijeme na tv prijemnicima zapravo ima ime! Zovu se test karte ili test šablon.

Ovaj prizor uglavnom se emitovao u trenucima kada je transmiter aktivan, ali ne emituje program. Dakle, u vrijeme kada je televizija imala “radno vrijeme” tj. nije emitovala program 24 časa.

Test karte puštane su na početku i na kraju svakog emitovanja, a šare je uglavnom pratio i jednolični ton mada su neke stanice koristile i uključenje u radio signal ili neku instrumentalnu muziku.

Test kartice stare su faktički koliko i televizija. Prvo su se koristile stvarne, fizičke kartice u koje bi se uperila kamera dok je kasnije korišćen već snimljen materijal. Riječ je o čisto tehničkoj stvari.

Glavni cilj ovog prilično iritantnog prizora bila je kalibracija signala, tj. podešavanje kamera i prijemnika da pravilno prikazuju sliku. Kartice su omogućavale svima, i gledaocima i tv stanicama, da podese svoju opremu kako bi dobili optimalan kvalitet slike.

Samim tim, ništa na test karticama nije bilo slučajno tu. Krug je korišćen zbog podešavanja linearnosti u doba dok su se u televizorima koristile katodne cijevi. Dok su prijemnici bili crno-bijeli korišćeni su paterni sa nijansama bijele i crne, a sa kolornom televizijom stigao je i set šara, tzv. “SMPTE trake” u različitim bojama, prenosi “B92”.

Patern boja uvijek je bio isti i to redom, sa lijeve na desnu stranu – bijela, žuta, cijan (zelenkasto plava), zelena, magenta (crvenkasto-ljubičasta), crvena i plava. Uz te boje, na test karticama su se nalazile i različite nijanse crne koje su omogućavale da se jačina svjetla i kontrast na ekranima podese što bolje.

Najpoznatiju test kartu napravila je 1966. godine kompanija Filips. Sadržaj i formu šablona osmislio je inženjer Fin Hendil uz pomoć kolege Erika Helmera Nilsena. Šablon je nazvan “Philips PM5544” i korišćen u Velikoj Britaniji, Kanadi, Sjedinjenim Američkim Državama, na Filipinima, u Mjanmaru, Južnoj Koreji, Tajvanu, Japanu, Australiji, Španiji, a i mi ga se dobro sjećamo.

Nekada uobičajen prizor, test kartice se danas rijetko viđaju izvan televizijskih studija, postprodukcije i distributivnih objekata. Više nemaju za cilj da pomažu gledaocima u kalibraciji televizora prije svega zbog toga što savremenim tv prijemnicima nije potrebno skoro nikakvo podešavanje, a tome je doprinio i digitalni signal. Takođe, većina televizijskih stanica program sada emituje non-stop 24/7 pa nema ni onog simboličnog “početka i kraja” svakog radnog dana.