“Sef sudnjeg dana”: Arktički trezor čuva sjemena biljnih vrsta iz skoro svih zemalja svijeta
05.03.2025. | 08:04Zašto je jedan arhipelag daleko na sjeveru Evrope, uopšte toliko važan?
Norveški arhipelag Svalbard, koji se nalazi u Arktičkom okeanu, od velikog je značaja jer je dom najveće svjetske banke sjemena biljaka. Iako takve banke postoje širom svijeta, ova je najveća i najpoznatija.
Takođe, neke od drugih banaka nalaze se u zemljama koje nisu sasvim bezbjedne (elementarne katastrofe, ratovi), pa je 2008. godine odlučeno da se napravi velika banka sjemena na sigurnom mjestu, tačnije, na ovoj udaljenoj ostrvskoj grupi koja bi gotovo sigurno ostala netaknuta i u slučaju Trećeg svjetskog rata.
Svrha je da se sačuva sjeme ovdje, ako iz bilo kog razloga više ne bude dostupno i nestane u nekom dijelu svijeta, tako da Svalbard banka, u IT smislu, može da se zamisli kao eksterni disk na kom se nalaze važne rezervne kopije. Iako teritorijalno pripada Kraljevini Norveškoj, treba reći da prava na nju polažu zemlje koje doniraju seme i razne institucije širom svijeta.
Zašto Svalbard?
Najjednostavniji odgovor je – jer je hladno. Naime, Svalbard je arhipelag koji se nalazi u Arktičkom okeanu i pripada Norveškoj, a sam Global Seed Vault se nalazi na ostrvu Špicbergen, u blizini grada Longjerbijena. Ova lokacija je izabrana zbog savršenih klimatskih i geoloških uslova potrebnih za skladištenje sjemena. Naime, sjeme se mora držati na niskoj temperaturi da ne bi proklijalo, odnosno da bi se usporilo starenje. Pored toga, lokacija je lako dostupna i ima pouzdan izvor napajanja u blizini.
Pošto tamo postoji permafrost (tlo koje neprekidno ostaje ispod nula stepeni tokom dvije ili više godina, koje se nalazi na kopnu ili ispod okeana), temperatura nikada neće porasti iznad 3,5°C, a stena koja okružuje samu zgradu je peščar, koji je dovoljno stabilan da iskopa prostor za zgradu unutra, a takođe ima nizak nivo radijacije. Ako nivo mora poraste i led se otopi, ova građevina će i dalje biti bezbjedna jer se nalazi na 130 metara nadmorske visine i dovoljno je duboko u steni da neće biti ugrožena.
U njemu se prvenstveno skladišti seme raznih kultura koje su važne za proizvodnju hrane i održivu poljoprivredu. Sjeme se čuva na temperaturi od -18°C, u zatvorenim paketima koji se potom stavljaju u kutije koje se slažu na police. Niska temperatura i ograničen kiseonik su važni za usporavanje metaboličke aktivnosti sjemena i usporavanje njihovog starenja.
Novi uzorci
Ove nedjelje, banka sjemena je dobila više od 14.000 novih uzoraka, uključujući sjeme nordijskih vrsta drveća iz Švedske i pirinač sa Tajlanda.
„Sjeme deponovano ove sedmice predstavlja ne samo biodiverzitet, već i znanje, kulturu i otpornost zajednica koje ih čuvaju“, rekao je Stefan Šmic, izvršni direktor Crop Trust-a, međunarodne neprofitne organizacije sa sjedištem u Bonu, čija je misija da očuva i učini dostupnim svetsku raznolikost usjeva kako bi se osigurala sigurnost hrane.
Arktička banka semena ima kapacitet za 2,5 milijardi sjemena, a od maja prošle godine je sadržala više od 1,3 miliona sorti sjemena iz skoro svih zemalja svijeta.
(EUpravo zato/Punkufer)
