Kalipso ponor: Šta krije jama duboka 5.112 metara u Jonskom moru?

06.04.2025. | 15:55

Dno Kalipso ponora, jame duboke čak 5.112 metara u Jonskom moru, jedno je od najprljavijih mjesta na svijetu.

Tamo se nalazi jedna od najvećih koncentracija morskog otpada ikada zabilježenih na ovakvim ekstremnim dubinama.

Istraživači su na morskom dnu identifikovali ukupno 167 predmeta, od čega je 148 potvrđeno kao otpad, a za 19 se smatra da je humanog porijekla.

Ovaj nalaz detaljno je opisan u studiji objavljenoj u časopisu “Marine Pollution Bulletin”, a glavni autori su Mikel Kanals sa Univerziteta u Barseloni, Džordž Hanke iz Zajedničkog istraživačkog centra Evropske komisije, Fransoaz Galgani iz Francuskog istraživačkog instituta za eksploataciju mora i Viktor Veskovo iz američke kompanije “Caladan Oceanic”.

Da bi dostigli dno ove duboke jame, istraživački tim koristio je najsavremeniju podmorsku tehnologiju podmornicu “Limiting Factor”.

Slike snimljene ovom podmornicom pokazuju da morski otpad ne zadržava samo na obalama, površinskim vodama ili plićim morskim područjima, već se akumulira i u najdubljim i najudaljenijim dijelovima Sredozemnog mora, koje je posebno osjetljivo na ljudski uticaj.

Otpad identifikovan u Kalipso ponoru upozorava na hitnu potrebu za globalnim političkim akcijama za smanjenje okeanskog otpada, kao i na neophodnost promjena u potrošačkim navikama građana i smanjenje otpada kako bi se zaštitila mora i okeani širom svijeta.

Kanals objašnjava da otpad na dnu Kalipso ponora dolazi iz različitih izvora, kako kopnenih tako i morskih, transportovan različitim putevima, uključujući daljinski transport okeanskim strujama, ali i direktno odbacivanje otpada.

Lak otpad, poput plastike, dolazi sa obala, gdje biva odnesen u Kalipso ponor, udaljen svega 60 kilometara.

Nađeni su i dokazi o bacanju vreća punih smeća sa brodova, što se vidi po gomilanju različitih vrsta otpada praćenog skoro pravolinijskom brazdom.

Struje u Jonskom moru igraju ključnu ulogu u transportu otpada do Kalipso ponora.

Površinski vrtlozi koncentrišu otpad ka unutrašnjosti, a kada se nađu iznad jame, olakšavaju spuštanje lakog otpada na dno, uz pomoć mehanizama degradacije i povećanja gustine.

Struje takođe mogu donijeti otpad i iz Jadranskog mora na sjeveru, kroz Otrantska vrata, kao i iz voda sjeverozapadne Grčke.

Kanals upozorava da, kada je riječ o Sredozemnom moru, “nijedan centimetar nije čist” od otpada.

Kalipso jama, koja je zatvorena, pogoduje akumulaciji otpada, a slabe struje unutar nje dodatno olakšavaju taloženje lakog otpada na dno.

Pristup najdubljim morskim basenima poput Kalipso ponora predstavlja ogroman tehnološki izazov.

U ovom slučaju, istraživački tim je upotrebio najsavremeniju tehnologiju podmornicu “Limiting Factor”, koju je konstruisala kompanija “Triton Submarines”.

Ova podmornica, koja može prevesti dva putnika do najdubljih okeanskih rovova, spušta sa posebno pripremljenih matičnih brodova.

Tokom inspekcije morskog dna, ovaj jedinstveni tehnološki uređaj kreće se polako, oko 1,8 kilometara na sat, kako bi dobio kvalitetne slike.

U Kalipso ponoru, “Limiting Factor” je uspio preći razdaljinu ekvivalentnu 650 metara u pravoj liniji, tokom 43-minutnog boravka blizu dna.

Kao što ističe Kanals, “na svakom zaronu, obično se više vremena provede spuštajući i podižući vozilo nazad na površinu nego u inspekciji dna. Svaki kompletan zaron obično traje nekoliko sati”.

Ova tehnologija je omogućila istraživačima da izračunaju gustinu morskog otpada na dnu jame, prenosi Euronews.

Međutim, nisu otkriveni značajni uticaji na morski život, s obzirom na to da je on posebno oskudan u ovom ponoru Jonskog mora.

Slike su otkrile samo prisustvo vrste Coryphaenoides mediterraneus, ribe iz porodice makrourida i desetonožnog raka Acanthephyra eximia.

Inače, Sredozemno more je jedno od najviše zagađenih mora na svijetu.

Studija iz 2021. godine identifikovala je Mesinski moreuz kao područje sa najvećom poznatom gustinom morskog otpada na svijetu.

Ovo predstavlja pravi žarišni punkt gdje se nagomilavaju ogromne količine otpada.

Kanals objašnjava da je Sredozemno more zatvoreno more, okruženo velikim brojem ljudi i gradova, sa intenzivnim pomorskim saobraćajem i raširenom ribolovnom aktivnošću, što doprinosi ovom problemu.

Dokazi prikupljeni u Kalipso ponoru trebalo bi da pokrenu globalne napore, posebno u Sredozemlju, kako bi se ublažilo odlaganje otpada, posebno plastike, u prirodnom okruženju i na kraju u moru, u skladu sa Globalnim ugovorom UN-a protiv zagađenja plastikom.