Šta se dogodilo na današnji dan – 14. decembra: “Vodič kroz vrijem” zna sve činjenice

14.12.2021. | 07:45

Danas je utorak, 14. decembar, 348. dan 2021. Do kraja godine ima 17 dana.

1503. – Rođen francuski astrolog Mišel de Notr-Dam, poznat kao Nostradamus, lični ljekar francuskog kralja Šarla Devetog, najpoznatiji prorok u istoriji. Napisao je knjigu “Proročanstva” u kojoj je, najčešće na zagonetan i nejasan način, proricao događaje u budućnosti.

1546. – Rođen danski astronom Tiho Brahe, koji je podigao čuvenu opservatoriju “Uranijenburg” na ostrvu Hven i gotovo dvije decenije osmatrao planete, posebno Mars. Otkrio je novu zvijezdu u sazvježđu Kasiopeje.

1788. – Umro njemački kompozitor, čembalista i dirigent Karl Filip Emanuel Bah, čije su klavirske sonate preteča klasičnih, sin i učenik Johana Sebastijana Baha. Bio je pristalica “osjećajnog stila”, dramskog patosa s obiljem ukrasa. Djela: dvadesetak simfonija, oko 60 koncerata za klavir, kamerna muzika, sonate za klavir, kantate, crkvene kompozicije.

1799. – Umro američki državnik DŽordž Vašington, prvi predsjednik SAD, koji je u ratu za nezavisnost od Engleske od 1775. do 1783. komandovao vojskom kolonista. Za šefa države izabran je 1789. i na tom položaju je ostao osam godina /dva mandata/. Trudio se da uspostavi autoritet federacije i ukloni razlike između sjevernih i južnih država. Stav prema starom savezniku Francuskoj /proglasio je neutralnost SAD u ratu Engleske i drugih država protiv revolucionarne Francuske/ i unutrašnja politika /približavanje federalistima/ stvorili su mu jaku opoziciju u zemlji. Iz političkog života se povukao razočaran 1797. i odbio da se treći put kandiduje za predsjednika, uputivši narodu oproštajnu besjedu.

1900. – Njemački fizičar Maks Plank objavio “kvantnu teoriju”, prema kojoj energija radijacije potiče iz nevidljivih djelića, kvanta, i nije kontinuirana, kako se ranije mislilo.

1911. – Norveški istraživač Rual Amundsen postao prvi čovjek koji je stigao na Južni pol, pretekavši konkurenta, engleskog polarnog istraživača Roberta Skota, koji je na Južni pol stigao 18. januara 1912.

1913. – Grčko sredozemno ostrvo Krit poslije balkanskih ratova zvanično postalo dio Grčke.

1914 – Kolubarska bitka vođena je krajem 1914. godine na frontu dužem od 200 kilometara. Predstavlja najvažniju bitku između Srbije i Austro-Ugarske u Prvom svjetskom ratu.Iako je cio svijet očekivao kapitulaciju Srbije, Prva armija kojom je komandovao general Živojin Mišić izvela je uspješnu protivofanzivu protiv brojnije i bolje opremljene Austrougarske vojske. Značaj bitke ogleda se u tome što Austro-Ugarska nije uspjela da uništi Kraljevinu Srbiju, pa su zato Centralne sile morale da se bore na tri fronta.

1918. – U Lisabonu ubijen predsjednik Portugalije Sidonio Paeš.

1918. – Na izborima u Velikoj Britaniji žene prvi put glasale i omogućeno im je da se kandiduju za parlament.

1927. – Velika Britanija priznala nezavisnost Iraka.

1935. – Prvi predsjednik Čehoslovačke Tomaš Masarik podnio ostavku i na položaju šefa države, četiri dana kasnije, naslijedio ga je dotadašnji šef diplomatije Eduard Beneš.

1937. – Japan uspostavio marionetsku kinesku vladu u Pekingu.

1939. – Društvo naroda iz članstva isključilo SSSR zbog agresije na Finsku.

1941. – Ustaški poglavnik Ante Pavelić u Drugom svjetskom ratu saopštio da je Nezavisna Država Hrvatska objavila rat SAD i Velikoj Britaniji.

1950. – Konstituisano Društvo za nauku i umjetnost Crne Gore, preteča Crnogorske akademije nauka i umjetnosti.

1959. – Arhiepiskop Makarios Treći postao prvi predsjednik Kipra.

1960. – Generalna skupština UN usvojila Deklaraciju o davanju nezavisnosti zemljama pod kolonijalnom upravom i taj datum se obilježava kao Dan dekolonizacije. U Deklaraciji je zapisano da su UN “uvjerene da postojanje kolonijalizma sprečava razvoj međunarodne ekonomske saradnje i onemogućava socijalni, kulturni i ekonomski razvoj zavisnih naroda” i da je kolonijalizam “suprotan idealima svjetskog mira”.

1960. – Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj /OECD/ stvorena potpisivanjem Pariske konvencije, koja je stupila na snagu u septembru 1961.

1962. – Prvu vladu kojom su dominirali Afrikanci u britanskoj koloniji Sjevernoj Rodeziji /Zambija/ formirao vođa borbe za nezavisnost zemlje Kenet Kaunda.

1974. – Umro američki novinar Volter Lipman, dobitnik dvije Pulicerove nagrade za novinarstvo, koji je tokom 60 godina pisanja stekao ugled jednog od najboljih svjetskih spoljnopolitičkih komentatora. NJegovu rubriku “Danas i sutra” objavljivalo je 250 listova u SAD i 25 listova u drugim zemljama. Napisao je više publicističkih djela, uključujući “Javno mnjenje”.

1981. – Izrael anektirao Golansku visoravan koju je preoteo od Sirije u ratu 1967.

1984. – Vašington i Havana potpisali prvi sporazum poslije 1977, kojim je precizirano da 20.000 Kubanaca godišnje može da dobije dozvolu da se nastani u SAD.

1989. – Umro ruski nuklearni fizičar Andrej Dmitrijevič Saharov, dugogodišnji borac za političke slobode i ljudska prava i protivnik režima Leonida Brežnjeva, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1975. Tvorac je sovjetske hidrogenske bombe, ali je kasnije bio nepomirljivi protivnik nuklearnog naoružavanja.

1989. – Opozicioni lider Patrisio Ajlvin izabran za predsjednika Čilea na prvim slobodnim izborima u toj zemlji od 1970. Prethodni demokratski izabrani šef države socijalista Salvador Aljende ubijen je u vojnom puču 1973, koji su inspirisale i potpomogle SAD.

1994. – Predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić zatražio od bivšeg predsjednika SAD DŽimija Kartera da posreduje u iznalaženju miroljubivog rješenja u građanskom ratu u bivšoj BiH.

1995. – Šef jugoslovenske delegacije na mirovnim pregovorima u Parizu predsjednik Srbije Slobodan Milošević, predsjednik Hrvatske Franjo Tuđman i lider bosanskih muslimana Alija Izetbegović potpisali mirovni sporazum o Bosni i Hercegovini. U svojstvu svjedoka dokument su potpisali predsjednik SAD Bil Klinton, predsjednik Francuske Žak Širak, premijer Rusije Viktor Černomirdin, premijer Velike Britanije DŽon Mejdžor, kancelar NJemačke Helmut Kol i premijer Španije Felipe Gonsales.

1997. – Novoizabrani predsjednik Irana Mohamed Hatami izjavio da je spreman da obnovi dijalog sa SAD, što je bio prvi takav zvaničan nagovještaj od islamske revolucije u toj zemlji 1979, kada su SAD u Iranu zadobile epitet “veliki satana”.

2001. – Šefovi država i vlada članica EU donijeli odluku o formiranju multinacionalnih mirovnih snaga EU radi njihovog upućivanja u Avganistan.

2003. – Bivši irački predsjednik Sadam Husein uhapšen u svom rodnom gradu Tikritu, čime se okončao “lov na čovjeka” koji je trajao nakon pada Bagdada u aprilu.

2004. – Bivši predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske Momčilo Krajišnik zatražio od Haškog tribunala novo suđenje nakon što se iz procesa povukao egipatski sudija Amin el Mahdi.

2006. – BiH, Srbija i Crna Gora pristupile Partnerstvu za mir.

2006. – Trogodišnja istraga Skotland jarda pokazala da je princeza Dajana 31. avgusta 1997. godine u Parizu stradala u saobraćajnoj nesreći i da nije riječ o ubistvu.

2007. – Lideri EU postigli dogovor o slanju policijske i civilne misije na Kosovo.

2009. – Međunarodni predstavnik u BiH Valentin Incko nametnuo odluku o produženju mandata stranim sudijama koji rade na predmetima ratnih zločina – za još tri godine.