Sve što niste znali o feta siru

16.12.2021. | 22:13

Feta je poznati grčki sir od ovčijeg i kozjeg mlijeka, prepoznatljivog i neodoljivog ukusa, koji je i nezaobilazni dio mnogih jela, prije svega grčke salate. Saznajte nešto više o njegovom porijeklu.

Istorija sira stara je gotovo koliko i samo čovječanstvo i povezana sa pripitomljavanjem domaćih životinja 10.000 godina prije nove ere. Korijeni proizvodnje sira nisu sa sigurnošću poznati. Međutim, vjeruje se da je sir prvi put proizveden prije otprilike 8.000 godina. Vrlo je vjerovatno da je njegovo otkriće bilo potpuno slučajno, tokom transporta mlijeka u kožnim kesama od stomaka mladih životinja.

Za savremenog potrošača, riječ “feta” znači slani sir, proizveden u Grčkoj po specifičnoj tehnologiji od ovčijeg i kozjeg mlijeka.

Prema grčkoj mitologiji, bogovi su poslali Aristeja, Apolonovog sina, da nauči Grke vještini pravljenja sira.

Postoji mnogo zapisa o proizvodnji i potrošnji sira u staroj Grčkoj, od Aristotela, Pitagore i mnogih antičkih komediografa. Poznato je barem od Homerovog vremena. Sir koji je pripremao kiklop Polifem i koji je opisan u 8. vijeku p.n.e. u Homerovoj Odiseji smatra se rodonačelnikom fete:

„Ušli smo u pećinu, ali njega nije bilo, samo su njegove debele ovce pasle na livadi. Pletene korpe bile su pune sira, torovi su bili puni ovaca i koza, a svi njegovi lonci, kace i posude u koje je muzao mlijeko, bili su puni surutke. Kada bi se polovina snježnobijelog mlijeka usirila, sakupio bi ga, stavljao u pletene korpe, a drugu polovinu držao bi u kaci da pije. Zašto, moj dobri ovnu, ti posljednji napuštaš obor? Nikada ranije niste bili ostavljeni od stada. Uvijek si prvi išao naprijed da se napasaš nježnih listova trave.”

Prema mitu, kiklop Polifem je prvi pripremio sir. Prevozeći mlijeko koje je sakupljao od svojih ovaca u kožnim kesama napravljenim od životinjskih trbuha, jednog dana je na svoje veliko iznenađenje shvatio da se mlijeko zgrudvalo i da je poprimilo čvrst, ukusan i konzervisan oblik.

U muzeju u Delfima, može se naći statua iz šestog vijeka p.n.e. koja prikazuje Odiseja koji nosi kiklopovog ovna na ramenima.

8.000 godina kasnije način proizvodnje fete ostao je isti, samo se razlikuje u nekim segmentima, kao što su automatizacija i pakovanje.

Stari Grci su proizvod koji nastaje koagulacijom mlijeka nazivali „sir”. Ime “feta”, koje doslovno znači „kriška”, nastalo je u 17. vijeku i vjerovatno se odnosi na praksu sječenja sira koji se stavlja u burad – tradicija koja se i danas praktikuje.
Naziv feta je preovladao u 19. vijeku i od tada karakteriše sir koji se vijekovima pripremao na isti način, a čije se porijeklo izgubilo u vremenu.

U 20. vijeku Grci su se masovno doseljavali u razne zemlje: Australiju, Sjedinjene Države, Kanadu i Njemačku.

Kao rezultat toga, formirane su brojne grčke zajednice u inostranstvu, čiji su članovi u velikoj mjeri zadržali svoje prehrambene navike. Tako su stvorena nova tržišta za feta sir u različitim dijelovima svijeta, što je rezultovalo rastom međunarodne trgovine fetom.

Evropska komisija je uspostavila zaštitu geografskog porijekla različitih proizvoda, kroz njihovu karakterizaciju kao proizvoda sa zaštićenom oznakom porijekla.

U današnjoj eri globalizacije, očuvanje imena, porijekla i prava na njihovo korišćenje, protiv proizvođača koji na tržište plasiraju razne imitacije, nije lak proces.
U mjeri u kojoj je konkretan proizvod u svijesti potrošača povezan sa određenim imenom i mjestom, tako da samo pominjanje naziva proizvoda odmah asocira na njegovo mjesto proizvodnje, pravedno je i u skladu sa međunarodnim ugovorima zaštititi njegovo porijeklo i ime.

U početku, feta je označena u skladu sa uredbama EU iz 1992. i 1996. kao proizvod sa zaštićenom oznakom porijekla. Međutim, neke zemlje članice su se žalile Evropskom sudu za poništavanje ove odluke. Njihov stav je bio da je ime “feta” postalo uobičajeno. Evropski sud je tada poništio prethodnu odluku i uklonio ime “feta” iz registra zaštićenih geografskih oznaka.

Međutim, nakon detaljne analize situacije u državama članicama, iz koje je otkriveno da je porijeklo fete zaista grčko, ime “feta” je ponovo uvedeno u registar proizvoda sa zaštićenim geografskim porijeklom u oktobru 2002. godine.