“Vodič kroz vrijeme” detaljno o 25. januaru: Evo šta se sve dogodilo na današnji dan

25.01.2022. | 07:15

Danas je utorak, 25. januar, 25. dan 2022. Do kraja godine ima 340 dan.

1533. – Engleski kralj Henri Osmi oženio se Anom Bolen, prkoseći vrhu Rimokatoličke crkve u Vatikanu, koji mu nije dozvolio razvod od prve supruge Katarine Aragonske.

1579. – U Utrehtu pobunjene provincije Nizozemske – Holandija, Zelandija, Utreht, Gelderlend, Frizija, Groningen i Overajsel – pošto su propali svi pokušaji izmirenja sa španskom upravom, proglasile Utrehtsku uniju radi borbe protiv Španije. Provincije su se 1581. otcijepile od Španije, a Vestfalskim mirom 1648. dobile nezavisnost i potom prihvatile naziv Holandija prema najvećoj i najbogatijoj provinciji.

1627. – Rođen irski hemičar i fizičar Robert Bojl, koji je otkrio zakon o odnosu pritiska i zapremine kod gasova i prvi utvrdio razliku između smjese i hemijskog jedinjenja.

1736. – Rođen francuski matematičar, mehaničar i astronom Luj Lagranž, koji je sa 19 godina postao profesor matematike na Artiljerijskoj školi u Torinu, a potom je radio u Akademiji nauka u Berlinu i na Politehničkoj školi u Parizu. Objavio je niz radova iz teorije brojeva, varijacionog računa, teorije parcijalnih jednačina, nebeske mehanike, sferne astronomije. Mnoga Lagranžova otkrića nose njegovo ime. Djela: “Analitička mehanika”, “Teorija analitičkih funkcija I-II”, “O libraciji Mjeseca”, “O teoriji Jupiterovih satelita”.

1869. – Osnovano Srpsko poljoprivredno društvo radi širenja stručnih znanja među seljacima, koje je postojalo do 1946, kad ga je ukinula komunistička vlast.

1874. – Rođen engleski pisac Vilijam Somerset Mom, oštar kritičar britanskog građanskog društva. Dosta je pisao i o egzotičnim zemljama. Djela: romani “LJudski okovi”, “Mjesec i stoparac”, “Kolači i pivo”, “Pozorište”, “Šareni veo”, zbirke pripovijedaka “Treptaj lista”, “Na kineskom platnu”, “Istok i Zapad”, drame “Lejdi Frederika”, “Hljebovi i ribe”, “Sveti plamen”.

1882. – Rođena engleska spisateljica Adelina Virdžinija Stivn, poznata kao Virdžinija Vulf, koja je primjenjivala tehniku unutrašnjeg monologa i toka svijesti i pisala istančanim intelektualnim stilom. Ostvarila je majstorske portrete, posebno žena iz viših slojeva engleskog društva. Osjetljiva, zgrožena ratom, 1941. je izvršila samoubistvo. Djela: romani “Izlet na svetionik”, “Gospođa Delovej”, “Godine”, “Talasi”, “Orlando”, eseji “Sopstvena soba”, “Između činova”, “Smrt moljca”, “Običan čitalac”.

1899. – Umro srpski socijalista Vasa Pelagić, prvi pobornik ideje socijalizma u Srbiji i na Balkanu. Ideju socijalizma u njenoj utopijskoj verziji prihvatio je u Rusiji, u kojoj je boravio od 1864. do 1866. kada je na Moskovskom univerzitetu studirao medicinu, istoriju i političku ekonomiju. U Brčkom, gdje je bio učitelj, osnovao je srpsku čitaonicu, jednu od prvih u Bosni. Bio je arhimandrit i upravnik Srpske pravoslavne bogoslovije u Banjaluci, u kojoj su školovani sveštenici i učitelji, odakle ga je zbog slobodoumnih školskih programa 1869. turska vlast prognala u Malu Aziju. Odatle se ruskom pomoću spasio 1871. i došao u Srbiju. Učestvovao je u bosansko-hercegovačkom ustanku 1875. Raščinjen je, a zbog širenja socijalističkih ideja protjerivan je i iz Srbije, čak zatvaran u ludnicu, a umro je u Požarevačkom zatvoru. NJegove knjige, čitane u svim dijelovima srpstva, štampane su još za njegovog života u oko 250.000 primjeraka i odigrale su veliku prosvjetiteljsku misiju. Djela: “Istorija bosanskohercegovačke bune”, “Odgovor na četiri društvena pitanja”, “Spas Srbije i srpstva”, “Socijalizam i osnovni preporođaj društva”, “Nauka i radni narod”, “Blagodatnik”, “Preobražaj škole i nastave”, “Nova nauka o javnoj nastavi”, “Umovanje zdravog razuma”, “Poslanica bogu”, “Koliko nas košta bog i gospodar”, “Rukovođa za srpsko-bosanske, hercegovačke, starosrbijanske i makedonske učitelje”.

1904. – Izašao prvi broj “Politike” koja je, zahvaljujući raznovrsnosti, odmjerenosti, nepristrasnosti i informativnosti, postala najčitaniji srpski dnevni list. Tome je posebno doprinijelo geslo “Politike” da – u konkurenciji mnogih listova koji su neskriveno navijali za režim ili za pojedine političke stranke – prije svega poštuje činjenice i drži distancu prema svima, nastojeći da ne bude predaleko od vlasti, ali ni preblizu, koje je dugo važilo u toj novinskoj kući. List je osnovao Vladislav Ribnikar, koji je bio i prvi urednik.

1918. – Radi gušenja kontrarevolucionarnih pobuna stvorena Crvena armija, koja se uspješno obračunala i sa stranom vojnom intervencijom protiv sovjetske Rusije i porazila nacističku NJemačku u Drugom svjetskom ratu. U njenom organizovanju ključnu ulogu imao je Lav Trocki.

1919. – Osnovano Društvo naroda, preteča UN.

1924. – U francuskom gradu Šamoni počele prve zimske Olimpijske igre.

1935. – Rođen državnik Portugala Antonio Ramaljo Janeš, predsjednik ove zemlje od 1976. do 1986.

1942. – Tajland u Drugom svjetskom ratu objavio rat Velikoj Britaniji i SAD.

1955. – SSSR formalno okončao ratno stanje s NJemačkom.

1971. – General Idi Amin vojnim udarom oborio predsjednika Ugande Miltona Obotea, ubrzo proglasio sebe predsjednikom i zaveo strahovladu u toj afričkoj zemlji.

1978. – Umro srpski pisac Skender Kulenović, član Srpske akademije nauka i umjetnosti, autor potresne poeme “Stojanka majka Knežopoljka”. Poslije Drugog svjetskog rata bio je direktor drame u sarajevskom pozorištu i urednik u beogradskoj izdavačkoj kući “Prosveta”. Djela: roman “Ponornica”, poeme “Ševa”, “Zbor derviša”, drama “Svjetlo na drugom spratu”, komedije “Djelidba”, “Večera”, soneti “Ocvale primule”.

1983. – Kineske vlasti preinačile u doživotnu robiju smrtnu kaznu izrečenu istog dana 1981. Mao Ce Tungovoj udovici Đang Čin.

1987. – Umro srpski slikar Predrag – Peđa Milosavljević, član Srpske akademije nauka i umjetnosti, istaknuti predstavnik intimizma u srpskom slikarstvu. Studirao je prava u Subotici, a zatim bio u diplomatskoj službi u Parizu, Madridu, Londonu. Međunarodnu reputaciju je stekao

1937. na izložbi u Parizu, gdje je dobio nagradu “Gran pri”. Napisao je knjigu eseja “Između trube i tišine” i dramu “Zopir”.

1991. – Sobranje Bivše Jugoslovenske Republike Makedonije usvojilo deklaraciju o nezavisnosti.

1992. – Ruski predsjednik Boris Jeljcin izjavio da će Rusija prestati da prijeti nuklearnim raketama američkim gradovima.

1996. – Parlamentarna Skupština Savjeta Evrope odlučila da primi Rusiju uprkos oštrim kritikama zbog vojne intervencije u Čečeniji.

1999. – U centralnom dijelu Kolumbije u zemljotresu poginulo najmanje 1.200 ljudi.

2006. – Na palestinskim izborima pobijedio islamski pokret Hamas.