Zanimljiva “šetnja” kroz vrijeme: Saznajte šta se sve događalo na današnji dan

09.01.2024. | 07:00

Danas je utorak, 9. januar, deveti dan 2024. godine. Do kraja godine ima 356 dana.

1792. – Mirom u Jašiju okončan rusko-turski rat, koji je Otomansko carstvo otpočelo u avgustu 1787. Rijeka Dnjestar postala je granica dvije zemlje, ali je Rusija dobila crnomorsko primorje između rijeka Bug i Dnjestar s gradom Očakov, a potvrđen je i dokument iz 1783. o pripajanju Rusiji poluostrva Krim i oblasti Kuban.

1793. – Francuz Žan Pjer Blanšar izveo prvi let balonom iznad sjevernoameričkog kontinenta.

1804. – Turci su ispred manastira Moravica ubili srpskog arhimandrita Georgija Đorđevića – Hadži-Đeru, narodnog prvaka u rudničkom kraju. Šest dana potom počela je sječa srpskih knezova, što je ubrzalo izbijanje Prvog srpskog ustanka.

1856. – Rođen srpski kompozitor i muzički pedagog Stevan Stojanović – Mokranjac, član Srpske kraljevske akademije, horovođa Beogradskog pjevačkog društva, u stilizaciji folklornih motiva uzor generacijama kompozitora. Muziku je studirao na Velikoj školi u Beogradu i na konzervatorijumima u Minhenu, Rimu i Lajpcigu, a po povratku u otadžbinu osnovao je Srpsku muzičku školu i Beogradski gudački kvartet. NJegove kompozicije odlikuje izvanredan, umnogome neprevaziđen, smisao za umjetničku obradu narodnih pjesama, pri čemu su rukoveti vrhunski domet naše muzike, a crkvena pojanja nesumnjivo među najistaknutijim djelima cjelokupnog pravoslavnog bogosluženja. Napisao je i više muzikoloških studija. Djela: “Rukoveti” /15/, “Primorski napjevi”, “Kozar”, solo pjesma “Lem-Edim”, scenska muzika za “Ivkovu slavu”, crkvena muzika “Opelo”, “Akatist Bogorodici”, “Liturgija”.

1873. – Umro francuski državnik Šarl Luj Napoleon Treći Bonaparta, predsjednik Francuske od 1848. do 1852, car do 1870. Kao sinovac Napoleona Prvog živio je u izgnanstvu do Februarske revolucije 1848, kad ga je na vlast dovela krupna buržoazija. Početkom decembra 1851. udarom je prigrabio svu vlast, a 1852. obnovio je monarhiju. Agresivnom spoljnom politikom nastojao je da proširi Francusku i osvaja kolonije. Organizovao je javne radove i osnovao neke socijalne ustanove, podsticao kapitalističku privredu, naročito trgovinu, industriju i bankarstvo. Tokom njegove vladavine Francuska je zaposjela Nicu i Savoju, započela kolonijalno prodiranje u Indokinu, uspješno ratovala u Krimskom ratu od 1854. do 1856. protiv Rusije u savezu s Otomanskim carstvom, Velikom Britanijom i Pijemontom i 1859. protiv Austrije u Italiji, ali je fijaskom okončan pokušaj od 1862. do 1867. da pomoću “cara” Maksimilijana Habsburškog uspostavi francusku dominaciju u Meksiku. Nadajući se uspjehu, započeo je rat protiv Pruske, ali je zarobljen 1. oktobra 1870. u bici kod Sedana i zbačen s prijestola, a Francuska je 4. oktobra 1870. ponovo postala republika. Poslije zaključenja mira s Pruskom 1871. je emigrirao u Englesku, gdje je umro.

1878. – U srpsko-turskom ratu srpska vojska ušla u Niš, a Turci su sutradan predali tvrđavu i varoš, čime je okončana njihova uprava. Borbe su trajale 25 dana, a odlučujuća je bila pobjeda Braničevske brigade na Čegru. U završnim operacijama Moravski i Šumadijski korpus osvojili su sve strateške objekte u Nišu.

1878. – Umro italijanski kralj Vitorio Emanuele Drugi, prvi vladar ujedinjene Italije, nazvan “čestiti kralj”, koji je od stupanja na tron 1861. do smrti vladao striktno kao ustavni monarh. Prethodno je od 1849. bio kralj Pijemonta.

1890. – Rođen češki pisac Karel Čapek, koji se skeptičkim relativizmom suprotstavljao svemu što prijeti da uništi primarne vrijednosti života. Uoči invazije nacističke NJemačke na Čehoslovačku 1939. uzalud je upozoravao svijet na opasnost. U utopističkim romanima “Fabrika apsolutnog”, “Krakatit” i “Rat ljudi i daždevnjaka” upozorio je na apsurdnost tehničke civilizacije, a kao direktna opomena zvuče drame “Bijela bolest” i “Mati”. Ostala djela: zbirke pripovijedaka “Raspeće”, “Mučne pripovijetke”, drame “Rozumovi univerzalni roboti”, “Razbojnik”, romani “Hordubal”, “Meteor”, “Običan život”, putopisne kozerije “Putopisi iz Italije”, “Putopisi iz Engleske”, eseji i feljtoni “Kritika riječi”, “O najbližim stvarima”, “Razgovori sa T. G. Masarikom”.

1908. – Rođena francuska spisateljica Simon de Bovoar – egzistencijalista, autor romana, pozorišnih komada i filozofskih eseja. Djela: romani “Mandarini”, “Lijepe slike”, “Drugi pol”, memoari “Uspomene dobro vaspitane djevojke”.

1913. – Rođen američki državnik Ričard Milhaus Nikson, jedini šef države u istoriji SAD koji je podnio ostavku pod prijetnjom smjenjenjivanja postupkom impičmenta. Predsjednik SAD postao je 1969. i ponovo je izabran 1972, ali nije okončao četvorogodišnji mandat jer se 1974. povukao zbog afere “Votergejt”. Primoran je da odstupi s funkcije kad je dokazano da je uoči predsjedničkih izbora 1971. kao kandidat Republikanske stranke naložio špijuniranje suparničke Demokratske stranke. Naslijedio ga je potpredsjednik DŽerald Ford, koji mu je dao pun oproštaj. Nikson je bio potpredsjednik SAD od 1953. do 1960, kad je na predsjedničkim izborima izgubio od DŽona Kenedija. Normalizovao je 1972. odnose s Kinom poslije tajne diplomatije specijalnog savjetnika Henrija Kisindžera.

1922. – Rođen gvinejski državnik i pisac Ahmed Seku Ture, koji je poslije sticanja nezavisnosti Gvineje 1958. postao njen prvi predsjednik. Prethodno je bio sindikalni aktivista u francuskoj Zapadnoj Africi, a 1956. izabran je za poslanika francuskog parlamenta. Djela: zbirka pjesama “Borbene pjesme”, politički spisi “Gvinejsko iskustvo i afričko jedinstvo”, “Afrika i revolucija”, “Braniti revoluciju”, “Moć naroda”.

1941. – Rođena američka pjevačica DŽoan Baez, borac za ljudska prava, koja se tokom Vijetnamskog rata snažno protivila vojnoj intervenciji SAD u Indokini, što je imalo ogroman odjek u javnosti, posebno među mladim Amerikancima.

1942. – U Petrovgradu, Kikindi i drugim mjestima u Banatu Nijemci su u Drugom svjetskom ratu strijeljali 150 komunista i simpatizera partizana. Istog dana mađarske okupacione vlasti počele su masovno hapšenje i ubijanje Srba s druge strane Tise. U Đurđevu kod Žablja, Šajkašu i Gospođincima strijeljano je 60 Srba.

1945. – U Drugom svjetskom ratu počelo je iskrcavanje trupa SAD na najveće filipinsko ostrvo Luzon, a borbe su okončane tek 15. avgusta kapitulacijom japanskih snaga.

1957. – Pošto se kompromitovao agresijom na Egipat u oktobru 1956, britanski premijer Entoni Idn podnio je ostavku.

1962. – SSSR i Kuba su potpisali trgovinski sporazum na osnovu kojeg je Kuba godinama dobijala robu po vještački niskim cijenama.

1964. – Američke trupe u Panami u krvi su ugušile studentske demonstracije protiv prisustva SAD u zoni Panamskog kanala, usmrtivši 22 panamska studenta.

1992. – Reagujući na odluku muslimana i Hrvata da zatraže priznanje od Evropske zajednice, Srbi u BiH proglasili svoju državu.

1996. – Čečenski islamski teroristi zauzeli bolnicu i uhapsili najmanje 2.000 talaca u dagestanskom gradu Kizlar.

1999. – Francuski vojnici iz sastava Sfora bezrazložno su, u trenutku kad je automobilom vozio više djece, u blizini Foče ubili Dragana Gagovića, osumnjičenog za ratne zločine.

2001. – Bivši predsjednik Republike Srpske Biljana Plavšić dobrovoljno otputovala u Hag. Tužilaštvo Tribunala podiglo protiv nje optužnicu u julu 2000. godine, kojom je tereti da je u periodu od 15. jula 1991. godine do 31. decembra 1992. godine, kao član Predsjedništva BiH, a potom predsjednik Republike Srpske, preduzimala određene radnje koje, prema mišljenju Tužilaštva, predstavljaju “ratne zločine koji spadaju u nadležnost Suda”.

2001. – U okviru Savjeta ministara BiH formiran Interresorski ministarski savjet, koji će se baviti problemom takozvanog balkanskog sindroma, odnosno posljedicama bombardovanja NATO municijom punjenom osiromašenim uranijumom.

2004. – Povodom Dana Republike Srpske i njene krsne slave Svetog arhiđakona Stefana predsjednik Republike Srpske Dragan Čavić odlikovao Boračku organizaciju Ordenom Nemanjića.

2007 – CIA skinula oznaku tajne sa dokumenata koji opisuju ulogu Tomislava Merčepa u Hrvatskoj, kada je počinio i direktno naredio brojne zločine nad Srbima.

2008. – Predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske Igor Radojičić i predsjednik Skupštine Srbije Oliver Dulić potpisali u Banjaluci Sporazum o saradnji dva parlamenta.