Psiholozi otkrivaju: Ovo su neki od razloga zašto ljudi šta god da urade ne mogu biti srećni

13.12.2021. | 17:13

Ovo su pitanja koja se često sreću u industriji samopomoći, koja trenutno cvjeta, podstaknuta istraživanjem pozitivne psihologije, odnosno naučnim proučavanjem onoga što ljude motiviše da napreduju. U isto vrijeme, stope anksioznosti, depresije i samopovređivanja nastavljaju da rastu širom svijeta. Dakle, da li smo osuđeni da budemo nesrećni, uprkos ovom napretku u psihologiji?

Ako ste nesrećni – sami ste krivi

Prema uticajnom članku objavljenom u Review of General Psychology  2005. godine, 50 odsto sreće ljudi određeno je njihovim genima, 10 procenata zavisi od okolnosti i 40 odsto od „namjerne aktivnosti“ (uglavnom, bez obzira da li ste pozitivni ili ne). Ovaj takozvani kolač sreće dozvolilo je zagovornicima pozitivne psihologije da sami odlučuju o svom putra pronalaženje sreće. I, iako to nigdje javno nije izgovoreno, smatra se da ako ste nesrećni – sami ste krivi.

Ova „pita od sreće“ bila je naširoko kritikovana, jer je zasnovana na pretpostavkama o genetici koje su postale diskreditovane. Decenijama su istraživači bihejvioralne genetike sprovodili studije sa blizancima i ustanovili da je između 40 i 50 odsto varijanse u njihovoj sreći objašnjeno genetikom, zbog čega se taj procenat pojavio u kolaču sreće. Međutim, pokazalo se da ta pretpostavka zapravo ne drži vodu. Kao odgovor na kritike o radu iz 2005, isti autori su 2019. napisali rad koji je uveo nijansiraniji pristup o uticaju gena na sreću, koji je prepoznao interakcije između naše genetike i našeg okruženja.

Od doživljaja okruženja zavisi da li ćete biti srećni ili nesrećni

Priroda i negovanje nisu nezavisni jedno od drugog, a molekularna genetika pokazuje da oni stalno utiču jedno na drugo. Geni utiču na ponašanje koje pomaže ljudima da izaberu svoje okruženje. Na primjer, ekstrovertnost koja se prenosi sa roditelja na djecu pomaže djeci da izgrade svoje grupe prijateljstva. Isto tako, okruženje mijenja ekspresiju gena. Na primjer, kada su buduće majke bile izložene gladi, geni njihovih beba su se promijenili u skladu sa tim, što je rezultiralo hemijskim promjenama koje su potisnule proizvodnju faktora rasta. To je dovelo do toga da su bebe rođene manje nego obično i sa stanjima kao što su kardiovaskularne bolesti.

Priroda i njegovanje su međusobno zavisni i stalno utiču jedno na drugo. Zbog toga dvoje ljudi odgajanih u istom okruženju mogu različito da reaguju, što znači da pretpostavka genetike ponašanja o jednakom okruženju više ne važi. Takođe, da li ljudi mogu postati srećniji ili ne, zavisi od njihove „osjetljivosti na životnu sredinu“— njihove sposobnosti da se promijene.