Uočljiv trend: Zašto kod djevojčica pubertet počinje sve ranije?

U jednoj turskoj klinici, ljekari su izvijestili da se broj djece koja su potražila pomoć zbog preranog puberteta tokom pandemije više nego udvostručio, sa prosječnih 20 godišnje na 58 u periodu od marta 2020. do aprila 2021.

Na jednoj klinici u Indiji ljekari su izvijestili da je broj djevojčica koje su imale prerani pubertet porastao sa 54 pre karantina na 146 tokom njega. A u Šangaju, istraživači su uočili povećanje sa prosječnih 106 pacijenata između 2016. i 2019. na 372 u 2020.

Starost za prvu menstruaciju opada

Ljekari već decenijama znaju da se starost ulaska djevojčica u pubertet smanjuje od početka 20. vijeka. Uzrast za prvu menstruaciju je opao sa oko 16 godina sredinom 19. vijeka, na oko 13 godina osamdesetih godina prošlog vijeka. Od tada se uzrast samo neznatno smanjio, krećući se negdje između 12 i 13 godina u većem dijelu svijeta.

Uočljivije je, kažu istraživači, opadanje starosne dobi u kojoj djevojčice počinju da razvijaju tkivo dojke, što se generalno smatra početkom puberteta, a javlja se oko dvije godine pre menstruacije. Prema velikoj danskoj studiji objavljenoj 2009. godine, starost u kojoj se kod djevojčica razvija tkivo dojke smanjila se između 1991. i 2006. za oko godinu dana. Autori kažu da bi to mogao biti pokazatelj da proces puberteta počinje ranije i da traje duže nego u prošlosti.

Šta uzrokuje rani pubertet?

Prije kovida, istraživači puberteta su formirali tri hipoteze o tome šta bi moglo da izazove porast ranog razvoja: gojaznost, stres i pesticidi. Svaka od tih ideja uspjela je da objasni porast nivoa puberteta u određenim sredinama, ali nijedna ne objašnjava fenomen u cjelini.

Generalno, istraživači su porast od početka pandemije pripisali stresu, a ne potencijalnom odgovoru na infekciju ili vakcinaciju ili na veću stopu gojaznosti među djevojčicama.

Mnoge studije su pokazale veću stopu ranog puberteta kod djece koja imaju prekomjernu težinu ili gojaznost nego kod djece normalne težine. Jedna studija koja je procjenjivala više od 17.000 dece u Kini pokazala je da je skoro 40 odsto dječaka i 30 odsto djevojčica s preranim pubertetom gojazno, dok je sistematski uvid u deset istraživanja, objavljenih ovog ljeta otkrio da su djeca koja su gojazna, a posebno djevojčice, pod “značajno većim rizikom” od ranog puberteta nego djeca normalne težine.

Ali, nisu sva djeca koja dožive prerani pubertet gojazna. Na primjer, u turskoj klinici gdje su se tokom pandemije slučajevi preranog puberteta više nego udvostručili na 58, samo devet je bilo gojazno. Zato autori smatraju da i drugi faktori mogu imati veliki uticaj. Studija je sugerisala da bi jedan od faktora mogao biti uticaj koji povećana upotreba digitalnih uređaja ima na san, a tu su i psihološki faktori poput stresa izazvanog zatvaranjem i bolestima članovima porodice.

Prethodna istraživanja su pokazala pozitivnu korelaciju između stresa i ranog početka puberteta: Rad objavljen u BMC Pediatriks sugeriše da djevojčice koje kao bebe ne žive sa oba roditelja mogu biti izložene većem riziku od ranog puberteta nego djevojčice koje su odrasle u porodici sa oba roditelja.

“Neuobičajeno vrijeme puberteta, obično rano, povezano je sa stresnim životnim iskustvima“, kaže Džejn Mendl, profesorka psihologije na Univerzitetu Kornel. “I ne mogu da zamislim ništa stresnije i destabilizujuće od pandemije kovida 19, posebno u tim ranim intenzivnim danima izolacije”.

Psihološki uticaj

U Sjedinjenim Državama, studije pokazuju da je rani pubertet povezan sa većom stopom depresije. To važi i za dječake i za djevojčice, kaže Karen Rudolf, profesorka koja proučava pubertet na Univerzitetu Ilinois. Ona dodaje da će kod djevojčica te visoke stope depresije vjerovatno ostati i u odraslom dobu. To nije nužno slučaj za dejčake, za koje je veća vjerovatnoća da će doživjeti veće stope depresije pri kašnjenju u razviju. Studije pokazuju da se depresija usporava kada ovi dječaci sustignu svoje vršnjake.

Karin Rudolf naglašava da nije slučaj da će svaka devojka koja doživi rani pubertet postati depresivna. Aspekti koji takođe utiču na pojavu depresije jesu i visok nivo stresa u grupama vršnjaka ili u porodici, kao i da li dijete ima roditelja sa depresijom. Rudolf dodaje da su djevojke s manjom sposobnošću suočavanja sa stresom takođe izložene većem riziku. Ona kaže da njeno istraživanje pokazuje da devojčice sa majkama koje ih uče kako da se nose sa stresom imaju manji rizik da razviju depresiju nakon što rano uđu u pubertet.

“Nema povećanja rizika da te djevojke budu depresivne u odnosu na djevojčica koje kasnije prolaze kroz pubertet. Ali kada imaju majke koje im ne prenose načine kako da izađu na kraj sa stresom, veća je vjerovatnoća da će biti depresivne”, ukazuje Karin Rudolf.

Kulturni aspekt

Većina istraživanja koja su se bavila psihološkim uticajem ranog puberteta na djecu sprovedena su na uzorcima pretežno bijele djece u industrijalizovanim zapadnim zemljama. Studije sprovedene u SAD i Evropi pokazale su da kod djevojčica koje su dio manjinske populacije, kao što su Afroamerikanke ili djevojčice latinoameričkog porekla u SAD, postoji veća vjerovatnoća da ranije uđu u pubertet. Međutim, malo istraživanja o stopama depresije kod dece sa ranim početkom puberteta sprovedeno je van zapadnih industrijalizovanih zemalja.

“Imamo neka istraživanja, ali nemamo onoliko saznanja koliko bih željela, o tome kako se rasa, etnička pripadnost, društvena klasa ukrštaju sa procesom sazrijevanja”, zaključuje Džejn Mendl.