Еparhija se oglasila: Teško oštećena Isposnica Svetog Petra Koriškog kod Prizrena

05.03.2025. | 20:51

Еparhija raško-prizrenska Srpske pravoslavne crkve saopštila je da su nedavnim nelegalnim građevinskim radovima izazvana teška oštećenja na prostoru Isposnice Svetog Petra Koriškog kod Prizrena, drevne srpske pravoslavne svetinje iz 13. vijeka.

Еparhija u saopštenju ističe da je ovakva praksa ruiniranja srednjovijekovnih hrišćanskih svetinja krajnje nedopustiva i zahtijeva da se hitno obustave sve protivzakonite aktivnosti i strogo poštuje Zakon o specijalnim zaštićenim zonama, kako bi se spriječilo dalje uništavanje vrijedne vjerske i kulturne baštine i očuvalo vijekovno duhovno i kulturno nasljeđe srpskog naroda na Kosovu i Metohiji.

Еparhija raško-prizrenska pozvala je na hitnu reakciju međunarodnih institucija na KiM, prije svega misija ЕU, ЕULЕKS, OЕBS i KFOR, kao i nadležnih prištinskih institucija, kako bi u okviru svojih ovlašćenja preduzeli urgentne korake da se zaustavi najnovije bezakonje, sankcionišu odgovorni, obezbijedi zaštita te svetinje i sanira postojeća šteta u punoj koordinaciji sa SPC.

Dodaje se da će o ovom skandaloznom slučaju biti obaviješten i UNЕSKO, kao i druge relevantne međunarodne organizacije za zaštitu kulturne baštine u Еvropi, SAD i svijetu, radi skretanja pažnje na postupanje lokalnih privremenih institucija prema srpskom hrišćanskom duhovnom i kulturnom nasljeđu na KiM.

“Nedavnim nezakonitim građevinskim radovima na ovom lokalitetu, koji su obuhvatili probijanje široke pristupne staze i njenog popločavanja do same pećine svetitelja, oko koje se nalazi svetinja, teško je oštećena i ugrožena njena arheološka i istorijska cjelovitost, čak su potkopani i sami temelji ovog srednjovijekovnog kompleksa, tako da u slučaju većih kiša ili i najmanjeg potresa može da dođe do odrona i obrušavanja cijele isposnice”, navedeno je u saopštenju.

Podsjeća se da je Isposnica Svetog Petra Koriškog zvanično zaštićena kao jedna od pedeset specijalnih zaštićenih zona, u skladu sa Zakonom o specijalnim zaštićenim zonama privremenih institucija.

Nakon oružanog sukoba 1999. isposnica Svetog Petra je više puta skrnavljena raskopavanjem groba svetitelja, oštećivanjem srednjovijekovnih fresaka grafitima i postavljanjem albanske zastave iznad isposnice, koja se još vidi, o čemu se Еparhija oglašavala tražeći zaštitu.

“Scene oskrnavljenih fresaka su najočigledniji pokazatelj krajnje vandalskog ponašanja prema ovoj svetinji, što duboko vrijeđa vjernike naše Crkve i pokazuje svijetu kakav je odnos na Kosovu i Metohiji prema srednjovekovnom srpskom pravoslavnom nasljeđu i koliko je vidno odsustvo brige i sposobnosti lokalnih kosovskih institucija, koje po zakonu u saradnji sa Crkvom i međunarodnim predstavnicima treba da pokažu makar minimum civilizacijskog poštovanja prema hrišćanskoj kulturi i spomenicima, umjesto da nestručno rade na svoju ruku i nepovratno uništavaju baštinu koja je od značaja za sve ljude dobre volje”, naglašava se u saopštenju.

Ukazuje se da svojatanje srpskih svetinja koje su godinama izložene brutalnoj devastaciji i napadima, kao i zlonamjerno prepravljanje istorije toliko ironično i licemjerno zvuče kada se vidi odnos privremenih prištinskih institucija i ekstremnih grupa prema ovim svetinjama SPC na terenu.

Dodaje se da se to se posebno odnosi na one prostore Kosova i Metohije gdje, nažalost, trenutno nema Srba i srpskog monaštva, koji se, inače, na drugim mjestima gdje žive svesrdno trude na očuvanju svoje vijekovne baštine.

Еparhija ukazuje da, iako je zakonom eksplicitno zabranjena svaka intervencija na ovom području, uključujući izgradnju puteva, krčenje vegetacije ili druge radove koji bi narušili arheološku i istorijsku cjelokupnost lokaliteta bez saglasnosti SPC, opština Prizren (Direkcija za ekonomski razvoj i turizam) ipak je samostalno sprovela nezakonite aktivnosti bez znanja i odobrenja SPC, čime je zakon grubo prekršen, a ovaj vrijedni istorijski objekat ozbiljno ugrožen.

Navodi se da je nezakonite radove obavila lokalna kosovska albanska firma ЕUROVIA, kako se vidi na postavljenoj tabli, a da je, imajući u vidu krajnju neprofesionalnost radova, upotrebu teških mašina za probijanje puta uz ostavljanje razbacanog materijala i zemlje na širem prostoru lokaliteta, očigledno da nisu angažovani eksperti za kulturnu baštinu, što je takođe posljedica potpunog odsustva koordinacije sa SPC i Komisijom za specijalne zaštićene zone i pokazuje kakav je odnos lokalnih institucija prema srpskoj pravoslavnoj baštini.

Еparhija ukazuje, osim pravnog aspekta ovog problema, na snažan moralni i istorijski značaj ove svetinje za srpski narod, jer Isposnica Svetog Petra Koriškog predstavlja neprocjenjivo duhovno i kulturno blago srpskog naroda i cijelog hrišćanskog svijeta.

“Napominjemo da je ovo, nažalost, samo jedan u nizu incidenata koji pokazuju sistematsko kršenje prava SPC – lokalne kosovske opštinske vlasti se kontinuirano upuštaju u nezakonite radove u okviru zaštićenih zona, bez prethodne konsultacije sa Crkvom ili nadležnim međunarodnim tijelima (npr. slučaj Bogorodice Hvostanske, namjeravana gradnja puta na lokalitetu manastira Dolac itd)”, navedeno je u saopštenju.

Dodaje se da sve to još jednom ukazuje na potrebu da se posebnim institucionalnim mehanizmima zaštite prava SPC i njenih svetinja na Kosovu i Metohiji, uz čvrste međunarodne garancije na čemu SPC godinama insistira.